„Czujemy się wzmocnieni!” – powiedział po warsztacie „Jak zgłosić sprawę do Rzecznika?” szesnastoletni Jan Gawroński z Klubu Świadomej Młodzieży w Łodzi w imieniu młodych samorzeczników w spektrum autyzmu z różnych stron Polski. Warsztaty, zorganizowane przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich 14 lipca we współpracy z Inicjatywą „Nasz Rzecznik”, były pierwszym z cyklu wydarzeń dedykowanych osobom w spektrum autyzmu, zainspirowanych spotkaniem „Samorzecznicy u Rzecznika” 30 marca.

Kim jest RPO jako urząd? Czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich? Kto i z jaką sprawą może zwrócić się do RPO? – o tym wszystkim bardzo ciekawie opowiadała samorzeczniczkom i samorzecznikom w spektrum autyzmu Joanna Villamar Villarreal, Naczelnik Wydziału Przyjęć Interesantów w Biurze RPO.

Warto wiedzieć, że:

• Rzecznik nie może bezpośrednio zmienić przepisów, ale może badać, czy istniejące przepisy zapewniają należytą ochronę lub czy są one przestrzegane;
• Rzecznik może podjąć działania, jeśli dostanie sygnał od obywatela/lki, że łamane są ich prawa lub jeśli sam zauważy, że prawo źle działa;
• RPO może pomóc każdemu, kto znajduje się na terytorium Polski i jest pod władzą polskiego państwa. Osoby zgłaszające sprawę nie muszą mieć polskiego obywatelstwa;
• Do Rzecznika może zwrócić się osoba ubezwłasnowolniona lub małoletnia;
• Nie ma jednego konkretnego formularza; można napisać pismo lub e-mail;
• Zgłoszenie sprawy do Rzecznika nic nie kosztuje;
• Konieczne jest oznaczenie wnioskodawcy – należy podać przynajmniej imię i nazwisko i adres e-mail. Ważny jest też oczywiście przedmiot sprawy;
• Do RPO można zwrócić się w sprawie innych osób, np. starszej sąsiadki, która sama nie może napisać wniosku. Trzeba mieć zgodę tej osoby i podać jej dane kontaktowe;
• RPO może działać bez wniosku;
• RPO może wizytować osoby pozbawione wolności w miejscach detencji, takich jak zakład karny, szpital psychiatryczny, izba wytrzeźwień i inne miejsca, w których może dochodzi do nadużyć;
• Rzecznik może prosić o akta sprawy w sądach. Może też badać działania instytucji;
• RPO nie rozpatruje sporów między osobami prywatnymi. Zajmuje się sprawami na linii państwo-obywatel, jeśli osoba czuje się poszkodowana przez instytucje i organy państwa. Jeśli coś nie leży w kompetencjach RPO, obywatel może uzyskać informację, gdzie szukać pomocy;
• RPO nie rozpatruje wniosków anonimowych. Jeśli jednak ktoś obawia się, że ujawnienie jego danych przysporzy mu kłopotów, powinien prosić o nieujawnianie danych;
• RPO nie może zmienić prawa, ale może o to wnioskować;
• RPO działa po wyczerpaniu dostępnych środków prawnych. Np. jeśli osoba dostanie wyrok pierwszej instancji, jest jeszcze wyższa instancja;
• RPO nie jest związany terminami, więc czasem trzeba uzbroić się w cierpliwość. Ale zawsze można zadzwonić na infolinię, żeby dowiedzieć się, co się dzieje w sprawie;
• Rocznie infolinia RPO 800 676 676 odbiera ponad 30 tys. połączeń. Od marca infolinia działa też w języku ukraińskim.

 

Praktyczne przykłady działań i interwencji Rzecznika Praw Obywatelskich przedstawiała w dalszej części warsztatu Monika Wiszyńska, radca w Zespole ds. Równego Traktowania. Omówiła ona skuteczne interwencje podjęte przez Biuro RPO w domu pomocy społecznej, w szkole i w poradni PPP. Podjęte tematy wywołały ożywioną dyskusję. Samorzecznicy mówili o słowach, które ranią i upokarzają, o niedostatecznym wsparciu i dyskryminacji w szkole, o pladze uzdrawiania na komisjach orzeczniczych, problemach z diagnozowaniu autyzmu u dziewcząt i kobiet, i o przemocy, której dopuszczają się niektórzy terapeuci pod przykrywką interwencji terapeutycznej.

Krzywdząca i niesprawiedliwa dla uczniów i uczennic w spektrum i z neurotrudnościami jest ocena z zachowania w szkole, zwłaszcza gdy nauczyciele nie realizują zaleceń z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i nie diagnozują prawidłowo potrzeb ucznia. Ocena z zachowania jest warunkiem otrzymania świadectwa z czerwonym paskiem i może zmniejszyć szanse dostania przez uczniów się do wybranej szkoły. Na szczęście Rzecznik poparł postulat przedstawiony przez samorzecznika Janka Gawrońskiego i podejmuje działania na rzecz zniesienia oceny z zachowania w szkołach podstawowych.

O planach na dalszą współpracę samorzeczników/czek w spektrum z Biurem RPO opowiedziała na zakończenie warsztatu Beata Tokarz-Kamińska, główna specjalistka Centrum Projektów Społecznych Biura RPO. Od września we współpracy z organizacjami społecznymi skupionymi wokół Inicjatywy „Nasz Rzecznik” i z Klubami Świadomej Młodzieży w różnych miastach Polski ruszą regionalne spotkania samorzeczników i samorzeczniczek w spektrum autyzmu z przedstawiciel(k)ami Biura RPO. Będziemy o nich informować i serdecznie na nie zapraszać wszystkie zainteresowane osoby w spektrum autyzmu. Inicjatywa „Nasz Rzecznik” będzie też wspierać spotkania z samorzeczniczkami i samorzecznikami z reprezentujących inne rodzaje niepełnosprawności.

Razem z Biurem RPO będziemy też zachęcać samorzeczniczki i samorzeczników w spektrum autyzmu do wykorzystania zdobytej na warsztatach wiedzy i zgłaszania Rzecznikowi spraw, w których RPO mógłby interweniować. Po to, by wspólnie zmieniać rzeczywistość.

Pięknie dziękujemy przedstawicielkom Biura RPO za wspaniały, bardzo potrzebny warsztat. Dziękujemy szczególnie pomysłodawczyni wydarzenia, pani Barbarze Imiołczyk, dyrektorce Centrum Projektów Społecznych Biura RPO, pani Joannie Villamar Villarreal, pani Monice Wiszyńskiej, pani Beacie Tokarz-Kamińskiej i pani Aleksandrze Wodyk z Centrum Projektów Społecznych.

Dziękujemy Samorzecznikom i Samorzeczniczkom w spektrum autyzmu, szczególnie licznej reprezentacji Klubów Świadomej Młodzieży w Łodzi, Włocławku i okolicach oraz w Kutnie. Dziękujemy wszystkim wspierającym.

A za wspaniałą fotorelację pięknie dziękujemy Michałowi Awinowi.