Podczas panelu „Mam sprawę – i co dalej? Jak zgłaszać sprawy instytucjom” na konferencji Inicjatywy „Nasz Rzecznik” 10 maja Paulina Dawidczyk – Dyrektorka Departamentu Skarg Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Adela Gąsiorowska – Pełnomocniczka Rzecznika Praw Obywatelskich ds. Współpracy z Partnerami Społecznymi, Dominika Kuna – Starsza Specjalistka w Zespole ds. Przestępczości wobec Dzieci w Biurze Rzeczniczki Praw Dziecka, Karol Muż – Zastępca Dyrektora Departamentu Analiz Rynku Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Renata Zych – Naczelniczka Wydziału Spraw Obywatelskich w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta, szczegółowo przedstawiły/li tryb zgłaszania spraw instytucjom, które reprezentują i kto może wnieść wniosek, skargę czy zawiadomienie o naruszeniu praw.

 

Warto pamiętać, że:

 

Rzecznik Praw Obywatelskich

• to organ konstytucyjny
• chroni prawa człowieka (nie tylko obywateli/lek Polski)
• zwraca się do odpowiednich organów
• kieruje wystąpienia generalne (indywidualne i systemowe)
• nie ma inicjatywy ustawodawczej, ale może wnioskować do organów o interwencję legislacyjną
• może wszczynać postępowania sądowe i dołączać do postępowań
• występuje w sprawach dotyczących równego traktowania i prewencji tortur
• wizytuje miejsca detencji
• do RPO mogą też występować organizacje społeczne

 

Rzecznik/czka Praw Dziecka

• chroni szeroko pojęte dobro dziecka (interweniowanie, monitorowanie, wnioskowanie, wystąpienia)
• współdziała na drodze legislacyjnej
• prowadzi postępowania sądowe
• ważny jest dla RPD kontakt z dziećmi
• współpracuje z podmiotami działającymi na rzecz dzieci
• zespoły Biura RPD: edukacyjny, badawczy, ds. rodziny i nieletnich i in.

 

Rzecznik Praw Pacjenta

• byśmy czuli/ły się bezpiecznie i komfortowo w kontaktach z ośrodkami ochrony zdrowia
• w innych krajach nie ma takiej instytucji w jednym miejscu
• prowadzi postepowania w sprawach indywidualnych i zbiorowych (mogą się kończyć nałożeniem kar)
• istnieje Rzecznik Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego (w każdym szpitalu)
• współpracuje z pacjentami, podmiotami leczniczymi, organami publicznymi
• bardzo szeroko edukuje społeczeństwo w zakresie praw pacjenta
• może wypłacać odszkodowania z funduszu kompensacyjnego
• można złożyć wniosek o odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu

 

Urząd Ochrony Danych Osobowych

• monitoruje wdrożenie polityki ochrony danych osobowych
• RODO daje UODO możliwość nakładania kar
• rozpatruje skargi wpływające do urzędu (8 tys. w 2023 r.)
• prowadzi działalność edukacyjną: edukacja społeczeństwa i administratorów danych osobowych

 

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

• umocowany konstytucyjnie
• nadzór nad produktami, analizowanie skarg konsumenckich
• skargę może złożyć każdy/a obywatel/ka (ważne, by określić, kto pisze, kogo skarga dotyczy i przepis, jaki jest naruszony)
• 30-dniowy lub dwumiesięczny czas odpowiedzi
• 30 tys. sygnałów rocznie
• może działać z urzędu, bez zawiadomienia
• zajmuje się naruszeniami zbiorowych interesów konsumentów
• może nakładać kary do 10% obrotu firmy
• urząd otwarty dla obywateli/lek
• ostatnio zajmuje się kryptoreklamą w sieci (influencerzy zachwalający produkty)
• współpracuje z organizacjami konsumenckimi, finansuje infolinię konsumencką (100 tys. połączeń rocznie)
• edukuje
• wspiera poradnictwo konsumenckie

 

Kto i jak może zgłosić sprawę?

 

RPO

• podejmuje interwencje z własnej inicjatywy i na wniosek (także NGOsów)
• wniosek jest bezpłatny
• trzeba opisać przedmiot sprawy, wskazać organ, który narusza prawa, podać wnioskodawcę i kogo wniosek dotyczy
• jeżeli osoba zgłasza sprawę w imieniu kogoś innego i chce być informowana o biegu sprawy, trzeba mieć pełnomocnictwo do reprezentacji
• z wnioskiem może wystąpić każdy (zgłoszenia osobiste, mejlowe, telefoniczne, przez formularz)
• dobre opracowanie wniosku pomaga BRPO szybciej i skuteczniej interweniować
• RPO może wszcząć postępowanie z urzędu, także po spotkaniach z organizacjami społecznymi

 

RPD

• działa całodobowo
• prowadzi dziecięcy telefon zaufania 800 12 12 12
• dziecko może złożyć zawiadomienie a Biuro RPD przekazuje sprawę organom według kompetencji
• wniosek/zgłoszenie może złożyć każda osoba, która uważa, że prawo dziecka zostało naruszone (ważne: komplet materiałów)
• osoby uchodźcze też mogą zgłaszać sprawy (jest tłumaczenie)
• sprawy można zgłaszać mejlowo, przez czat, telefonicznie
• RPD może wszczynać postępowania z urzędu, kiedy np. dowiaduje o sprawie z mediów
• może być przyjacielem sądu i uczestniczyć w rozprawach
• BRPD pozostaje w kontakcie

 

RPP

• każda osoba pacjencka, także osoby niepełnoletnie
• pomoc obcokrajowcom (zatrudnione są osoby z Ukrainy, by badać dyskryminację pacjentów/tek z Ukrainy)
• całodobowa infolinia – informacje o prawach i jak je egzekwować
• interwencie w podmiotach leczniczych (telefoniczne, pisemne etc)
• 120 tys. zgłoszeń rocznie na infolinii, w pandemii dużo więcej
• wskazuje odpowiednie instytucje, konsultuje ze specjalistami
• RPP odpowiada na każdy wniosek
• można przyjść bez umawiania się, zadzwonić, napisać (także przez czat)
• wydaje zalecenia dla podmiotów medycznych
• pacjenci mogą dochodzić odszkodowań
• RPP może nakładać kary na oporne podmioty naruszające prawa pacjenta
• przychyla się do wniosków o zniesienie opłaty wstępnej
• pacjent może złożyć sprzeciw do RPP wobec opinii lekarskiej, z którą się nie zgadza
• RPP wspiera pacjentów w sądzie w roli prokuratora

 

UODO

• formalny tryb składania skarg i prowadzenia postępowania
• jeśli ktoś sygnalizuje problem, jest traktowany jako sygnalist(k)a
• osoba sygnalizująca nie musi być stroną; nie jest, jeśli jej prawa nie są naruszane
• skarga musi zawierać imię i nazwisko wnioskodawcy/skarżącego, oznaczenie podmiotu (jak najdokładniejsze, nie wystarczy sam numer telefonu), wskazanie, jakie prawa zostały naruszone i jakie wnioskodawca wysuwa żądanie
• UODO może wezwać do uzupełnienia braków w skardze
• skarga nieuzupełniona jest pozostawiana bez rozpoznania
• składanie skarg jest bezpłatne
• skargę może złożyć tylko osoba pełnoletnia
• dzieci muszą być reprezentowane przez rodzica/ opiekuna prawnego
• administrator danych musi mieć siedzibę w Polsce lub na terenie Unii Europejskiej
• jeżeli podmiot nie współpracuje lub nie składa wyjaśnień, UODO może nałożyć grzywnę
• może nakazać usunięcie lub sprostowanie danych, nałożyć upomnienie lub administracyjną karę pieniężną
• jeśli sprawa trafia do sądu, trafia do WSA; można wnieść apelację
• składanie skarg: pisemnie (podpis odręczny) lub przez ePUAP.

 

UOKiK

• każdy konsument (coraz więcej sygnałów z Ukrainy), także NGOsy
• ważne jest miejsce w Polsce, gdzie składamy skargę

 

Konferencja Inicjatywy „Nasz Rzecznik” pt. „Polska w Unii Europejskiej – jakich praw chcemy na co dzień?” odbyła się dzięki wsparciu ChangemakerXchange w ramach stypendium Changemakers for Democracy Fellowship.