Na czwartym spotkaniu Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami inicjatywy „Nasz Rzecznik” przyjęliśmy finalnie część postulatów z naszej roboczej „mapy potrzeb”:
- Zapewnienie przez państwo osobom z niepełnosprawnościami, a także ich opiekunom, stałego, ciągłego, systemowego finansowania w ramach zapisanego w ustawach i przepisach wykonawczych oraz zagwarantowanego w budżecie systemu wsparcia. Ten system wsparcia powinien być oparty na indywidualnym i podmiotowym traktowaniu i uwzględniać różnorodne potrzeby wynikające z naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość wyboru formy wsparcia.
Oczekiwanym przez osoby z niepełnosprawnością rozwiązaniem, zapewniającym im podmiotowość, jest wprowadzenie adekwatnego do potrzeb wynikających z niepełnosprawności budżetu osobistego.
Ważnymi elementami tego wsparcia powinny być: asystencja osobista, mieszkalnictwo wspomagane, usługi opiekuńcze oraz zaopatrzenie w niezbędne materiały, sprzęt i urządzenia, a także zapewnienie ich okresowej wymiany.
Odejście od dominującego obecnie systemu projektowego, konkursowego.
- Przyspieszenie rządowych prac nad zniesieniem ubezwłasnowolnienia i zmianą tej anachronicznej i sprzecznej z Konwencją ONZ instytucji na wspierane podejmowanie decyzji.
- Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego wypłacanego osobom z niepełnosprawnością przez ośrodki pomocy społecznej powinna być ustawowo zrównana z wysokością corocznie waloryzowanego dodatku pielęgnacyjnego wypłacanego przez ZUS. Zanim zasiłek pielęgnacyjny został kilkanaście lat temu wyprowadzony z ZUS-u był równy dodatkowi pielęgnacyjnemu.
- Zapewnienie możliwości upowszechnienia wśród osób z niepełnosprawnością i osób je wspierających “Paszportów Życia” – instrumentu zabezpieczającego osobę wymagającą stałego intensywnego wsparcia w sytuacji nagłej hospitalizacji, choroby lub śmierci opiekuna. Potrzebne są oddzielne “Paszporty Życia” z informacjami zarówno o osobach z niepełnosprawnością, jak i ich opiekunach.
- Zwolnienie osób niewidomych z konieczności dokumentowania kosztów przewodnika. Poszerzenie przepisów ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych o podmioty niepubliczne – co najmniej banki i portale przewoźników. Uproszczenie procedury dofinansowania zakupu białej laski i umożliwienie zakupienia jej w dowolnej firmie.
Zgodziliśmy się, że znacznego rozszerzenia wymaga postulat dot. niedziałających przepisów ustawy „Za życiem” (co wykazał też niedawny raport NIK https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/program-za-zyciem-2021.html). Oczekiwania rodziców i osób z niepełnosprawnością wobec ustawy są zdecydowanie większe; nie wystarczy zapowiadane przez rząd podwyższenie wydatków publicznych na realizację jej obecnych celów.
Uzupełniony będzie też pilny postulat uruchomienia szybkiej (24-godzinnej) ścieżki interwencyjnej w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku łamania praw osób z niepełnosprawnościami i osób je wspierających, zwłaszcza w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia.
Dyskutowaliśmy nad postulatem dot. dostępności i jakości bezpłatnych porad prawnych:
Zniwelowanie wykluczenia prawnego – finansowanie przez rząd, organizowanie przez samorządy we wszystkich gminach punktów bezpłatnych porad prawnych i mediacji, uwzględniających problematykę i potrzeby osób z niepełnosprawnościami oraz osób je wspierających. W uzasadnionych sytuacjach wsparcie winno być rozszerzane o pomoc w podstawowych czynnościach procesowych, a nawet reprezentację przed sądem.
Konieczne jest, aby osoby obsługujące tego typu sprawy były zaznajomione ze specyfiką i różnorodnością potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Padła propozycja utworzenia bazy specjalistów z kompetencjami niezbędnymi w kontaktach z osobami z niepełnosprawnościami.
Podczas spotkania zaproponowaliśmy organizacjom zgłaszającym poszczególne postulaty szczegółowe ich opracowanie w przedstawionej formatce. Tak opracowane postulaty będą lepszym narzędziem niż ogólna mapa potrzeb oraz podstawą późniejszych raportów (z możliwością ich uzupełniania o działania podejmowane przez RPO i NGOsy).
W dyskusji o dramatycznej sytuacji uchodźców z niepełnosprawnościami z Ukrainy zwróciliśmy szczególną uwagę na niedostępne dla osób z niepełnosprawnościami przejścia graniczne i punkty recepcyjne, w których brakuje leków, sprzętu medycznego, wózków inwalidzkich, itp. Także na brak tłumaczy ukraińskiego języka migowego i problem z dostępem uchodźców z niepełnosprawnościami do informacji. W obecnym stanie prawnym brak jest możliwości korzystania uchodźców z Ukrainy z systemu pomocy społecznej, w tym z ośrodków wsparcia. Państwo powinno wykazać w tym względzie większą aktywność oraz zapewnić koordynację działań pomocowych. Bezwzględnie odpowiedź na obecny kryzys humanitarny powinna uwzględniać sytuację uchodźców z niepełnosprawnością.
23 marca o godz. 17:00 odbędzie się pierwsze spotkanie Zespołu Praw Uchodźców inicjatywy “Nasz Rzecznik”, poświęcone m.in. wsparciu uchodźców z niepełnosprawnościami z Ukrainy oraz ich rodzin.
Kontakt: Koordynatorka Zespołu Praw Uchodźców Eliza Gaust: eliza.gaust@gmail.com i Anna Duniewicz: anna.duniewicz@naszrzecznik.pl/ anna.duniewicz@ofop.eu.
Następne spotkanie Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami Nasz Rzecznik” odbędzie się 6 kwietnia (środa), w godz. 18:00-19:30.
