• “Strefy wolne od LGBT”, ale też Samorządowe Karty Praw Rodzin, to wciąż tematy, których nie powinien “odpuszczać” Rzecznik Praw Obywatelskich. Naszym zadaniem jest wspomóc Biuro RPO, przygotowując skargi i postulaty.
• Zdaniem zespołu, RPO powinien włączyć się w prace Komitetów Monitorujących, kontrolujących przyznawanie i wydatkowanie środków unijnych pod kątem przestrzegania praw podstawowych i niedyskryminacji.
• Naszą rolą jako Inicjatywy „Nasz Rzecznik” powinno być naciskanie na RPO, by nastąpiła możliwie szybka publikacja i wdrażanie zaktualizowanego przewodnika dla sędziów i pełnomocników dotyczącego postępowań ws. uzgodnienia płci.
• Rzecznik Praw Obywatelskich powinien przeprowadzać badania antydyskryminacyjne dwa razy w roku. Będziemy postulować o prowadzenie badań akt postępowań o ustalenie płci metrykalnej. Ostatnie dotyczyły akt do 2015 r.

W trakcie pierwszego w 2023 r. spotkania Zespołu Praw Osób LGBTQ+ Inicjatywy „Nasz Rzecznik” wyznaczyliśmy priorytetowe, strategiczne zadania na najbliższe miesiące, którymi zajmować się będzie zespół.

Dołączyła do nas Magdalena Rakita, współzałożycielka Fundacji “Interakcja”. “Interakcja” jest pierwszą w Polsce organizacją działającą na rzecz osób interpłciowych.

Spotkanie 9 stycznia rozpoczęło się od przedstawienia najważniejszych wydarzeń Inicjatywy “Nasz Rzecznik” – niedawnych i planowanych:

• 9 i 10 grudnia pod hasłem “Godność, Równość, Solidarność” w Warszawie odbyło się spotkanie osób i organizacji skupionych w Inicjatywie „Nasz Rzecznik”, wpisujące się jednocześnie w Międzynarodowy Festiwal WATCH DOCS “Prawa człowieka w filmie”. Było to wydarzenie przygotowane przez OFOP wspólnie z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Siecią Obywatelską Watchdog Polska i Funduszem Obywatelskim Henryka Wujca. W trakcie spotkania odbyliśmy dyskusję podsumowującą dotychczasową działalność Inicjatywy „Nasz Rzecznik” i omówiliśmy dalsze plany. Wspólnie podjęliśmy decyzję o kontynuacji współpracy z Biurem Rzecznika Praw Obywatelskich.

Podczas wydarzenia została przyznana pierwsza Obywatelska Nagroda im. H. Wujca, której laureatką została dr Hanna Machińska, była już zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich. Jako Inicjatywa „Nasz Rzecznik” podpisywaliśmy list do RPO w sprawie dymisji dr Machińskiej, a 11 stycznia odbędzie się spotkanie sygnatariuszy tego listu.

• 24 stycznia odbędzie się spotkanie koordynatorów zespołów tematycznych Inicjatywy “Nasz Rzecznik” z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Podczas spotkania podsumujemy roczne działania w ramach współpracy z Biurem RPO i zaplanujemy kolejne.
• Zespół redakcyjny kończący pracę nad Manifestem zdrowia psychicznego Inicjatywy „Nasz Rzecznik” zgłosił swoje uwagi do projektu nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

https://ofop.eu/inicjatywa-nasz-rzecznik-konczy-prace-nad-manifestem-zdrowia-psychicznego-i-zglasza-uwagi-do-nowelizowanej-ustawy-o-ochronie-zdrowia-psychicznego/?fbclid=IwAR3Svl9WVr0tPalvrxiiHG6C1DAzaHE7G5UQOg5EorGL-4DAMrM1wtigVPI

• Kontynuujemy współpracę z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Z perspektywy społeczności osób LGBT+ możemy zgłaszać postulaty do tej instytucji, zwłaszcza że w najbliższym czasie planowane jest spotkanie z Rzecznikiem Praw Pacjenta.

Priorytety Zespołu Praw Osób LGBTQ+ na najbliższe miesiące:

• Sprawa “stref wolnych od LGBT”. Zespół ds. Równego Traktowania Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wystosował apel do samorządów, które przyjęły uchwały o utworzeniu “stref wolnych od LGBT”.

https://naszrzecznik.pl/rpo-wnosi-o-uchylenie-dyskryminujacych-samorzadowych-uchwal-anty-lgbt/

Apel nie uwzględnił jednak Samorządowych Kart Praw Rodzin. Podczas lipcowego spotkania w ubiegłym roku Rzecznik Praw Obywatelskich deklarował zainteresowanie tymi kartami. Do Biura RPO jak dotychczas nie nadeszły skargi dotyczące uchwalania Samorządowych Kart Praw Rodzin. Naszym najbliższym zadaniem będzie mobilizowanie osób, które czują się pokrzywdzone przez SKPR-y do zgłaszania takich skarg/postulatów.

• Włączenie się aktywistów i aktywistek praw osób LGBTQ+ oraz Biura RPO w prace Komitetów Monitorujących, by kontrolować przyznawanie i wydatkowanie środków unijnych pod kątem przestrzegania praw podstawowych i niedyskryminacji.

Wiemy, że z Komisji Europejskiej wyszły wytyczne do urzędów marszałkowskich. Jesteśmy w przededniu obowiązywania nowej unijnej perspektywy finansowej. Jest pula środków na działania zapobiegające dyskryminacji i przestrzegania zasad równego traktowania. Wytyczne dotyczące rozdzielania tych środków są precyzyjnie opracowane przez UE.

Naszym zdaniem potrzebna jest zdecydowana i zorganizowana kontrola obywatelska, by środki unijne nie trafiały do podmiotów łamiących prawa podstawowe, a finansowane z funduszy UE projekty spełniały wszystkie zasady horyzontalne. Zarówno Kampania Przeciw Homofobii jak i OFOP są bardzo zaangażowane w prace Komitetów Monitorujących. Nadal można się zgłaszać do obywatelskiego monitoringu wydatkowania funduszy unijnych.

Anna Szymkowiak z poznańskiej Fundacji “Akceptacja” zwróciła uwagę, że jako zespół powinniśmy opracować uniwersalny pakiet zaleceń, które trzeba będzie brać pod uwagę przy obywatelskim monitoringu funduszy. Określić jasno, jakich praw należy przestrzegać, jakie zasady są dla nas kluczowe. Również celem powinno być wskazanie zakresu kompetencji członków/kiń Komitetów Monitorujących.

Dorota Stobiecka wróciła do sprawy sprzed miesiąca dotyczącej homofobii i transfobii, na jakie narażone bywają młode osoby LGBT z małych miejscowości przebywające w bursach i internatach. – Rodzice tych osób obawiają się zgłaszać takie sprawy. Boją się, że takie interwencje mogą przynieść odwrotny do zamierzonego skutek. Czasem nie mają świadomości, a czasem nie zdają sobie sprawy z przysługujących im praw – mówiła prezeska Stowarzyszenia “My, Rodzice”. Takie osoby mogą się zgłaszać do Magdaleny Kuruś, dyrektorki Zespołu ds. Równego Traktowania w BRPO. Osoby, które  boją się konsekwencji mogą zgłaszając sprawę RPO prosić o nieujawnianie ich danych.

Kolejnym punktem spotkania był powrót do utworzonej “mapy potrzeb” zespołu i przypomnienie zagadnień, które wypunktowaliśmy w ramach “mapy”. Były to:

1. Mowa nienawiści
2. Prawa osób transpłciowych
3. Rodzina
4. Uchwały anty-LGBT i SKPR-y
5. Wolność zgromadzeń i wolność zrzeszania się
6. Ochrona przed dyskryminacją
7. Edukacja

Zastanawialiśmy się, co w ramach wypunktowanych obszarów możemy w najbliższym czasie podjąć/osiągnąć. I tak m.in.

• Justyna Nakielska z KPH przypomniała o sprawie odmowy zorganizowania koncertu na rzecz społeczności LGBT w budynku szkoły muzycznej wyremontowanej w Tarnowie z udziałem unijnych środków. Szerzej omówiliśmy ten przypadek miesiąc temu. Takie sprawy należy zgłaszać do Biura RPO. Wówczas Rzecznik ma podstawę, by interweniować. – Takie przypadki należy też zgłaszać Komitetom Monitorującym. To łamanie zasad horyzontalnych, co może skutkować karami dla podmiotów finansujących projekty z funduszy unijnych i dopuszczających się łamania praw podstawowych i dyskryminacji – zauważyła Anna Szymkowiak.
• Milena Adamczewska-Stachura ze Stowarzyszenia „Miłość Nie Wyklucza” opowiedziała, jak przebiegają prace nad przewodnikiem dla sędziów i pełnomocników o postępowaniu przy uzgadnianiu płci metrykalnej. Aktualizacja tego przewodnika ma być gotowa do połowy lutego. Naszą rolą jako Inicjatywy „Nasz Rzecznik” powinno być naciskanie na RPO, by nastąpiła możliwie szybka publikacja i wdrażanie tego przewodnika. Naszym sojusznikiem w tej sprawie jest red. Piotr Jacoń.

O wadze tego przewodnika będziemy mówić na spotkaniu koordynatorów/rek zespołów z RPO 24 stycznia.

• Milena Adamczewska zaproponowała też postulat kierowany do Zespołu ds. Równego Traktowania. RPO ma obowiązek prowadzić badania poziomu dyskryminacji, w tym badania dotyczące traktowania osób LGBT+ m.in. na rynku pracy, w obszarze zdrowia itd. Autorka postulatu widzi też potrzebę zbadania aktów spraw dotyczących uzgadniania płci. W ostatnim czasie wzrosła liczba tych spraw, a jednocześnie jest luka w tych badaniach na przestrzeni kilku ostatnich lat, poczynając od 2015 r. – Można też postulować o różne inne badania. Biuro RPO powinno przeprowadzać badania antydyskryminacyjne dwa razy w roku.

Jest to kolejna priorytetowa kwestia, którą poruszy koordynatorka Zespołu podczas spotkania przedstawicielek/li Inicjatywy „Nasz Rzecznik” z RPO 24 stycznia.

Kolejne spotkanie Zespołu Praw Osób LGBTQ+ zostało zaplanowane na 15 lutego o godz. 17.00.

Ważne:

Zgłaszajmy i zachęcajmy osoby i organizacje do zgłaszania wniosków/skarg indywidualnych do Biura RPO w prostym formularzu:

https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy

Wnioski/skargi i postulaty można też zgłaszać w języku ukraińskim:

https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-yak-otrimati-dopomogu-ukraina

Wsparcie dla osób uchodźczych z Ukrainy polecane przez Inicjatywę „Nasz Rzecznik”

https://docs.google.com/document/d/1laBb7nqBkR0lVVFaaVA9h2vtNBqnTL5mpoa9YZ8bbLU/edit