• Każde działanie siłowe wobec uczniów z własnymi potrzebami edukacyjnymi i osób z niepełnosprawnościami w placówkach edukacyjnych i terapeutycznych jest przemocą. Nie można uzasadniać ani nazywać przemocy (dociskanie kolanem, siłowe przytrzymywanie itp.) interwencją terapeutyczną;
• Rodzic/opiekun ma prawo wnioskować o wyłączenie udziału dziecka w posiedzeniu komisji orzeczniczej bądź jej części, gdy mówienie o deficytach dziecka w jego obecności skutkuje pogorszeniem się jego stanu zdrowia i funkcjonowania;
• Z chwilą ogłoszenia projektu ustawy o orzecznictwie konieczne jest przeprowadzenie odpowiednio długich, rzeczywistych konsultacji społecznych przy aktywnym udziale środowiska osób z niepełnosprawnościami, osób wspierających i ekspertów;
• Odmowa rehabilitacji osoby w spektrum autyzmu i komentarz, że „nie da się z nią współpracować” jest aktem dyskryminacji.

Podczas spotkania Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami 25 października koordynatorka Inicjatywy „Nasz Rzecznik” po raz kolejny zachęcała uczestników/czki do zgłaszania i informowania osób i organizacji o możliwości zgłaszania wniosków/skarg indywidualnych do RPO w formularzu:

https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy

Do wniosku złożonego przez formularz można też dołączać formatkę postulatową.

Anna Duniewicz opowiedziała też krótko o ostatnich „naszrzecznikowych” działaniach i wydarzeniach. I tak:

– 24 października Senat RP rozpatrywał wniosek RPO w odpowiedzi na postulat inicjatywy Zespołu Spraw Lokalnych. Wniosek dotyczył regulacji związanych z wykonywaniem mandatu radnego/radnej gmin, powiatów i sejmików województw – utrzymywania przez radnych więzi z mieszkańcami oraz przyjmowania zgłaszanych przez nich postulatów. Niestety Senat nie poparł wniosku. Być może zajmie się nim Sejm.

– Trwają spotkania lokalne z samorzecznikami w spektrum autyzmu z przedstawiciel(k)ami Biura RPO. Na 27 października zaplanowano spotkanie w Kutnie. Podczas spotkania 11 października w Chełmie jedna z osób podniosła problem konieczności mówienia o funkcjonowaniu syna w jego obecności na komisjach orzeczniczych, w sytuacji, gdy on słyszy i rozumie całą rozmowę. Przedstawiciele RPO oceniają to jako sprawę zasadną do zgłoszenia Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Zespół omawiał tę kwestię w dalszej części spotkania.

– 12 października odbyło się szkolenie dotyczące prewencji samobójstw w ramach projektu Koalicja Infolinii, realizowanego przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich wspólnie z naszą Inicjatywą. Poprowadziła je Weronika Rzepecka (Fundacja „Dajemy Dzieciom Siłę” i „Nagle sami”). Szkolenie skierowane było do pracowników infolinii i organizacji pomocowych.

– W ramach Inicjatywy „Nasz Rzecznik” prowadzimy wsparcie psychologiczne, informacyjne i integracyjne dla osób uchodźczych. Współorganizujemy warsztat dla uchodźczyń/ców wojennych w Biurze RPO „Jak zgłaszać sprawy RPO”, który odbędzie się 8 listopada w formule hybrydowej. Zapraszamy na to wydarzenie osoby uchodźcze i organizacje wspierające uchodźczynie i uchodźców wojennych z Ukrainy.

– 18 listopada w Biurze RPO odbędzie się połączone spotkanie Zespołu Praw Kobiet i Zespołu Praw Opiekunek/ów z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Relacja ze spotkania będzie dostępna na naszej stronie internetowej.

– 25 października wysłany został list do Rzecznika Praw Pacjenta w sprawie dalszej współpracy z Zespołem Zdrowie i dołączenia naszych ekspertek/ów do Zespołu ds. Dostępności Ochrony Zdrowia dla Osób Niepełnosprawnych przy Rzeczniku Praw Pacjenta, który działa od 30 czerwca br. Dzięki współpracy RPP z Zespołem Zdrowie rehabilitacja pocovidowa została przedłużona do 28 miesięcy.

– 9-10 grudnia (piątek-sobota) w Warszawie odbędzie się „naszrzecznikowe” wydarzenie na okoliczność Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka (10.12.). Wydarzenie połączone będzie z festiwalem Watch Docs „Prawa człowieka w filmie” w Kinie Muranów i z wydarzeniem Sieci Partnerstwa OFOP (8-9 grudnia). Podczas wydarzenia przewidziane są dyskusje, warsztat „Jak się nie dać instytucjom? Jak skutecznie upominać się o nasze prawa?”, wspólne oglądanie filmów i rozmowy o nich, „naszrzecznikowe” „burze mózgów”, a także impreza integracyjna. Przyjezdni członkowie i członkinie zespołów otrzymają zwrot kosztów przejazdu i zakwaterowania.

– 10 listopada o godz. 17:30 odbędzie się połączone spotkanie Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami, Zespołu Praw Opiekunek/ów, Edukacja Włączająca i Zdrowie oraz osób i organizacji zaangażowanych w opracowanie postulatów dotyczących zdrowia psychicznego. Będziemy rozmawiać m.in. o Manifeście Zdrowia Psychicznego, orzecznictwie, postulacie Janka Gawrońskiego ws. holdingu (siłowego przytrzymywania/unieruchamiania) i o postulacie zmiany Kodeksu karnego, by uwzględniał przestępstwa z nienawiści i przesłankę wynikającą z niepełnosprawności.

Następnie współprowadzący spotkanie, Roman Szacki oddał głos Jankowi Gawrońskiemu. Ten ponownie mówił o postulacie holdingu, czyli uznania, że każde działanie siłowe wobec uczniów z własnymi potrzebami edukacyjnymi i osób z niepełnosprawnościami w placówkach edukacyjnych i terapeutycznych jest przemocą. Nie można uzasadniać ani nazywać przemocy (dociskanie kolanem, siłowe przytrzymywanie itp.) interwencją terapeutyczną. W postulacie ma pojawić się zapis o zaostrzeniu kary w art. 157 k.k. Zdaniem postulującego, obecne kary w licznych przypadkach są zbyt łagodne.

Temat holdingu jest w ostatnim czasie nagłaśniany przez media. Budzi dyskusje, emocje i komentarze. Janek zadeklarował, że do czasu międzyzespołowego spotkania 10 listopada doprecyzuje zapisy tego postulatu.

Angelika Suchocka ze Stowarzyszenia „Cała naprzód” z Gliwic, która brała udział w spotkaniu Zespołu po raz pierwszy, zaprezentowała działalność swojego stowarzyszenia. Działa ono od 2009 r. Wspiera osoby z niepełnosprawnościami z Gliwic i okolic. Stowarzyszenie organizuje imprezy społeczno-kulturalne, podczas których zbierane są środki na rehabilitację, leczenie, niesienie pomocy podopiecznym. Współpracują z innymi organizacjami i instytucjami.

– Niesiemy pomoc taką, jaką osoba jest gotowa przyjąć – podkreśliła Angelika, która sama jest osobą z niepełnosprawnością.

W dalszej części spotkania Roman Szacki zastanawiał się, czy postulat dotyczący ścigania z urzędu, a nie w trybie prywatnoskargowym, za przestępstwo zniewagi z art. 216 k.k. z uwagi na przesłankę niepełnosprawności, jest dla Zespołu ostateczny, czy należy go uzupełnić. Na ostatnim spotkaniu rozważaliśmy przyjęcie postulatu w brzmieniu wypracowanym przez Zespół Praw Osób LGBTQ+: „Zgłoszenie przez RPO potrzeby zmiany Kodeksu karnego, by uwzględniał przestępstwa z nienawiści i przesłankę wynikającą z niepełnosprawności.” Ustaliliśmy, że skonsultujemy ten postulat z prawnikiem.

W sprawie postulatu dotyczącego warunków prowadzenia orzecznictwa głos zabrała Sylwia Kowalska. Przestrzeń społeczna i lokalowa komisji jest niewystarczająca i budzi zastrzeżenia. Chodzi o sytuacje, podczas których osoby po odbyciu spotkań z komisją ds. orzecznictwa doznają pogorszenia zdrowia i kondycji psychicznej. Rodzic/opiekun ma prawo (choć niewielu rodziców ma taką świadomość) wnioskować o wyłączenie z udziału w posiedzeniu komisji dziecka ze względu na aktualny stan zdrowia. Wniosek uzupełniający do dokumentacji medycznej o zmianę organizacji pracy komisji ze względu na szczególny charakter sprawy powinien być podparty opinią lekarza.

Nieobecna na spotkaniu Agnieszka Kossowska wnioskowała wcześniej o zapis dotyczący stworzenia odpowiednich warunków lokalowych prowadzenia komisji. Chodzi o sytuacje, w których rodzice/opiekunowie są zmuszeni w obecności dziecka mówić o jego trudnościach w codziennych funkcjonowaniu, używając przy tym z konieczności języka deficytów. Roman Szacki wspomniał o propozycji, by osoby wspierające mogły zostać wysłuchane przez orzeczników osobno jeszcze przed właściwym terminem posiedzenia komisji.

– Warunki orzekania komisji częstokroć urągają wszelkim normom i godności – mówiła Sylwia Kowalska. – To jest kolejna bariera przy orzekaniu. Członkowie komisji nie mają częstokroć pojęcia np. o komunikacji alternatywnej.

– Ważny jest też język orzecznictwa – dodał prowadzący dyskusję. – Nasze postulaty muszą zwracać uwagę na to, by nie był to język wykluczający, stygmatyzujący i niezrozumiały dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.

– Może powinniśmy postulować o dokonanie audytu dostępności podczas obrad komisji ds. orzekania o niepełnosprawności – zaproponowała Sylwia Kowalska.

Roman Szacki przypomniał, że jest ogromne opóźnienie w zapowiadanej przez rząd reformie orzecznictwa. W tej kadencji uchwalenie tej reformy wydaje się nierealne. Projekt ustawy wymaga długich i rzeczywistych konsultacji społecznych przy aktywnym udziale środowiska osób z niepełnosprawnościami, zaangażowaniu osób wspierających i ekspertów. Pewną nadzieję budzi opublikowanie przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych pierwszych dokumentów zapowiadających projekt ustawy o wyrównywaniu szans.

Jak zaznaczyliśmy w postulacie dotyczącym orzecznictwa, osoby z niepełnosprawnością i osoby je wspierające wyczekują reformy orzecznictwa z nadzieją, ale też z niepokojem, bo prace nad zmianami w orzecznictwie są utajnione (także w zakresie proponowanych narzędzi i procedury oceny naruszenia sprawności organizmu).

W dalszej części spotkania Angelika Suchocka zwróciła uwagę na sytuacje, gdy osoby pracujące zawodowo z osobami niepełnosprawnymi i mające je wspierać, zachowują się wobec nich niewłaściwie, bez poszanowania ich godności i potrzeb. Przytoczyła przykład rehabilitantki, która w sposób obcesowy odmówiła wsparcia skierowanej do niej osobie w spektrum autyzmu, mówiąc, że „z tą osobą nie da się współpracować”. Takie zachowania uznać można za dyskryminację ze względu na rodzaj niepełnosprawności” – padło podczas spotkania.

Przypomnieliśmy, że wszelkie akty dyskryminacji na styku człowiek – instytucja można i należy zgłaszać do RPO. Interwencje w sprawach takich jak przytoczona wyżej należy zawsze wnosić na piśmie.

Na koniec wróciliśmy do skonstruowanej przez Zespół „mapy potrzeb”, którą będziemy uzupełniać, a poszczególne postulaty przekazywać w formularzu do Biura RPO.