6 września, w bardzo szczególnym dla nas dniu – 10. rocznicę ratyfikacji przez Polskę Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami – przedstawicielki i przedstawiciele Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami Inicjatywy „Nasz Rzecznik” oraz zespołu pracującego nad Manifestem Inicjatywy dotyczącym ochrony zdrowia psychicznego spotkali się w formule hybrydowej z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i przedstawiciel(k)ami Biura RPO.

Profesorowi Marcinowi Wiąckowi towarzyszyli: Monika Wiszyńska-Rakowska – radczyni w Zespole ds. Równego Traktowania, główne specjalistki w Zespole Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego: Agnieszka Jarzębska i Dorota Siwiec, Beata Tokarz-Kamińska –główna specjalistka w Zespole Centrum Projektów Społecznych oraz naczelnik Wydziału Prawa Administracyjnego i Ochrony Zdrowia Biura RPO Grzegorz Heleniak.

Zespół Praw Osób z Niepełnosprawnościami reprezentowali stacjonarnie:

Koordynator Roman Szacki – ruch społeczny Godność i Wsparcie Drogą i Nadzieją, Hanna Pasterny – Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS, Grzegorz Kozłowski – Polska Fundacja Osób Słabosłyszących wraz z asystentką Anną Makowską, Marcin Włodarczyk – Stowarzyszenie Wiosna bez Barier oraz Lea Atter – Koło Nikogo (Studenckie Koło Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego).

Zdalnie w spotkaniu uczestniczyli: Jagoda Gmachowska – Stowarzyszenie Wiosna bez Barier, Katarzyna Król – inicjatywa obywatelska „Chcemy całego życia!”, Danuta Musiał, Joanna Stasieńko – Fundacja L’Arche, Wspólnota we Wrocławiu, Anna Szalast – oligofrenopedagożka, dyrektorka MOPR w Chełmie, Magdalena Żebrowska – Fundacja eFkropka, Agnieszka Łuczak – Kongres Kobiet oraz koordynatorka Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, Anna Duniewicz – inicjatywa obywatelska „Chcemy całego życia!”.

Rzecznik Praw Obywatelskich podsumował dotychczasowe działania Biura RPO w odpowiedzi na zgłoszone przez Inicjatywę postulaty. Mówił o wielokrotnych wystąpieniach RPO w sprawie konieczności ratyfikacji protokołu fakultatywnego do Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami. Profesor Wiącek wspomniał również m.in. o swoim niedawnym piśmie do MEiN (zainspirowanym spotkaniem z samorzecznikami w spektrum autyzmu) rekomendującym zastąpienie dyskryminującej uczniów i uczennice z neurotrudnościami oceny z zachowania, oceną opisową. Także o interwencji w sprawie dzieci masowo przybywających z Ukrainy, którym w polskich szkołach trzeba zapewnić wsparcie osób władających językiem ukraińskim. Rzecznik mówił też o swoich interwencjach w sprawie dofinansowania WTZ-ów, mieszkalnictwa dla osób z niepełnosprawnościami, likwidacji barier architektonicznych, dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych. Podkreślał, że Biuro RPO kontynuuje działania na rzecz uniezależnienia świadczeń opiekuńczych od rezygnacji opiekuna/nki z pracy zarobkowej (RPO przyłączył się do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym).

Koordynator Zespołu, Roman Szacki, w swoim wystąpieniu podkreślał, jak ważne jest podmiotowe traktowanie osób z niepełnosprawnościami i z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego. Mówił o głodowych rentach i zasiłkach dla osób z niepełnosprawnościami, szczególnie tych niezdolnych do podjęcia pracy zarobkowej. Poruszył bliski mu temat mieszkalnictwa wspomaganego i absurd budowania kolejnych DPS-ów. Nawiązując do ważnego dla Zespołu dnia, przypomniał o wielokrotnych apelach środowiska OzN i RPO o ratyfikację protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, który umożliwia składanie skarg indywidualnych na instytucjonalne zaniechania i łamanie praw OzN. Wśród innych wysuwanych przez Zespół postulatów przytoczył ściganie z urzędu aktów dyskryminacji ze względu na przesłankę niepełnosprawności i wprowadzenie jednolitych kryteriów dopłat do turnusów rehabilitacyjnych. Mówiąc o pracach nad Manifestem dotyczącym zdrowia psychicznego, przedstawił postulat tworzenia oddziałów psychiatrycznych w szpitalach ogólnych.

Hanna Pasterny, społeczniczka z dysfunkcją wzroku, podkreślała, jak ważne jest zapewnienie wszystkim osobom z niepełnosprawnościami, które tego potrzebują, możliwości korzystania z dostosowanych do ich potrzeb usług asystenckich i gwarancji ich ciągłości (dziś to głównie działania projektowe, w wielu gminach zupełnie niedostępne). Mówiła o dyskryminujących osoby niewidome przepisach, w tym konieczności dokumentowania kosztów przewodnika. Apelowała też o wsparcie w uproszczeniu zakupu białej laski – dziś można kupić dofinansowaną białą laskę tylko w określonych sklepach medycznych, mających umowę z NFZ. Obecny system sprzyja nadużyciom i zawyżaniu cen; jest też kolejną niepotrzebną barierą dla osób niewidomych, którą można łatwo usunąć w sposób bezkosztowy. Hanna Pasterny poruszyła też problem niedostępnych stron internetowych (szczególnie dotkliwy w przypadku banków i przewoźników), niedostępnych rozkładów, itp. Odnosząc się do postulatów w zakresie zdrowia psychicznego, przekonywała o konieczności zmian regulaminów polis ubezpieczeniowych, które powszechnie odmawiają refundacji hospitalizacji i transportu osób doświadczających kryzysu zdrowia psychicznego.

Grzegorz Kozłowski, reprezentujący osoby głuchoniewidome i słabosłyszące, mówił o niedostrzeganych potrzebach tej grupy osób z niepełnosprawnościami. W Polsce tylko kilka organizacji zapewnia wsparcie tłumaczy-przewodników i robi to w trybie projektowym. Konieczna jest nowelizacja ustawy o języku migowym i certyfikacja tłumaczy języka migowego i przewodników osób głuchoniewidomych. Ważne jest też zdalne wsparcie asystenckie, by zapewnić osobom z dysfunkcją wzroku i słuchu odpowiednie funkcjonowanie.

Marcin Włodarczyk (Stowarzyszenie Wiosna bez Barier) przedstawił palący problem luki prawnej dotyczącej ewakuacji osób z niepełnosprawnościami – konieczne są zmiany przepisów BHP i pppż., umożliwiające strażakom podjęcie efektywnych działań w przypadku zagrożenia zdrowia i życia. Ważna jest też rzeczywista dostępność obiektów publicznych i kultury dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności, w tym z nadwrażliwością sensoryczną.

Danuta Musiał wystąpiła w imieniu opiekunów osób z niepełnosprawnościami wymagających intensywnego wsparcia z prośbą o wsparcie Rzecznika w dostępie do diagnostyki i leczenia dla pacjentów niewspółpracujących (np. z autyzmem i z głęboką niepełnosprawnością intelektualną). Lekceważenie stanu zdrowia tej grupy pacjentów może przynieść tragiczne skutki, w tym przedwczesną śmierć. Ważna jest dostępność do badań diagnostycznych i usług stomatologicznych dla tej grupy pacjentów. Personel medyczny powinien być szkolony z komunikacji alternatywnej. Osoby z głęboką niepełnosprawnością intelektualną również mają prawo do dostępu do instytucji kultury i do wspólnych przestrzeni. Dziś dorośli mężczyźni muszą korzystać z pomieszczeń dla matki z dzieckiem zamiast np. szatni w obiektach sportowych. Danuta Musiał zwróciła też uwagę, że w polskim prawodawstwie brakuje ułatwień dla pracujących opiekunów.

Lea Atter (Fundacja eFkropka) mówiła o powszechnym w Polsce braku umiejętności nawiązywania relacji z osobami z doświadczeniem kryzysu zdrowia psychicznego. Stygmatyzowane i osamotnione, osoby w kryzysie (coraz młodsze), nierzadko podejmują próby samobójcze. 9 września Studenckie Koło Naukowe Uniwersytetu Warszawskiego i Fundacja eFkropka będą o tym głośno mówić podczas marszu „;stniejesz”, który przejdzie ulicami Warszawy w przeddzień Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom. Lea Atter poruszyła też problem niedostatecznej liczby psychologów w polskich szkołach i braku edukacji w zakresie ochrony zdrowia psychicznego. „Mamy w Polsce wychowanie psychiczne, dlaczego nie ma psychicznego?” – pytała retorycznie.

O dyskryminacji, prawnym wykluczaniu i nieadekwatnym wsparciu osób w kryzysie zdrowia psychicznego mówiła też Magdalena Żebrowska, związana z Fundacją eFkropka. Przestrzegała przed skutkami zbyt późnego wdrożenia przymusowego leczenia osób w kryzysie dla samych pacjentów, ale też ich bliskich oraz o społecznych kosztach nieudzielenia tym osobom w porę odpowiedniego wsparcia. Konieczna jest zmiana przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, edukacja lekarzy orzeczników i działania na rzecz zmiany społecznej świadomości.

Katarzyna Król (inicjatywa „Chcemy całego życia!”) mówiła o problemie niedostępnych cenowo leków ratujących życie, ale też problemach z dofinansowaniem do turnusów rehabilitacyjnych. Absurdem jest, że jako osoba z niepełnosprawnością ruchową może skorzystać w Łodzi tylko z jednego sklepu, który sprzedaje dofinansowane wózki.

Rzecznik zadeklarował, że we wszystkich podjętych na spotkaniu i przekazanych do BRPO sprawach Biuro podejmie w ciągu kilku miesięcy działania. Zachęcił do zgłaszania postulatów i wniosków do RPO na piśmie i zaprosił nas na kolejne spotkanie za kilka miesięcy.

Prosimy członkinie i członków Inicjatywy „Nasz Rzecznik” i wszystkie osoby zgłaszające sprawę/wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich o korzystanie z formularza na stronie:

https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/jak-mozna-zwrocic-sie-do-rpo

https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy

 

Sprawę do Rzecznika można złożyć też w języku migowym i w języku ukraińskim.

 

Fotografie ze spotkania: Grzegorz Krzyżewski/BRPO