• Uciekający przez wojną uchodźcy z niepełnosprawnościami często przekraczali granicę bez niezbędnego sprzętu – ukraińska babcia dwa dni niosła niechodzącą wnuczkę na rękach
• w bardzo trudnej sytuacji są uchodźcy z grup mniejszościowych – ukraińscy Romowie, osoby LGBTQ+, uchodźcy z niepełnosprawnościami, w spektrum autyzmu
• brak systemu wsparcia dzieci uchodźczych z niepełnosprawnościami
• problemy z ewakuacją i relokacją uchodźców z niepełnosprawnościami
• niejasne przepisy, chaos koordynacyjny, niedoinformowanie lub dezinformacja
• brak informacji, do kogo kierować ludzi w potrzebie
• utrudniony dostęp do diagnostyki w Polsce
• przedłużające się i kosztowne procedury wydawania orzeczeń (często wymagane ponowne orzekanie mimo posiadanych orzeczeń), co uniemożliwia OzN otrzymania niezbędnego wsparcia, dzieciom zamyka dostęp do edukacji a rodzicom/opiekunom – do pracy lub świadczenia pielęgnacyjnego
• często niepotrzebnie wymagane dokumenty, zaświadczenia i konieczność ich tłumaczenia przez tłumaczy przysięgłych, co jest kosztowne i czasochłonne
• bardzo długie kolejki po PESEL (w Gdańsku terminy na koniec maja), bez którego rodziny uchodźcze nie otrzymają niezbędnego wsparcia
• problem z dojazdem dzieci/ młodzieży uchodźczej do szkół w małych gminach; wykluczenie komunikacyjne osób lokowanych w mniejszych miejscowościach
• problem ze wsparciem psychologicznym uchodźców
• bezsilność i wypalenie osób niosących pomoc i organizacji pomocowych, które same pilnie wymagają wsparcia

– To tylko niektóre z problemów poruszonych podczas pierwszego spotkania Zespołu Praw Uchodźców/czyń Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, po miesiącu spontanicznego, tytanicznego pomocowego zrywu osób prywatnych i organizacji społecznych. 23 marca w licznym gronie przedstawicielek i przedstawicieli organizacji społecznych wspierających uchodźców i migrantów rozmawialiśmy o pomocy, jakiej udzielają, o ogromnych potrzebach, zwłaszcza uchodźców z niepełnosprawnościami, braku koordynacji działań pomocowych i niewspółmiernym do wysiłków osób prywatnych i organizacji wsparciu państwa.

Ogromnym problemem jest brak lub niewłaściwa koordynacja działań ze strony państwa w organizacji pobytu i wsparcia uchodźczyń i uchodźców, zwłaszcza osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. Bywa, że organizacje tracą czas i zasoby podejmując się zadań (jak szukanie sprzętu), które już zdążyła wykonać inna organizacja.

Problemem jest brak informacji w urzędach, instytucjach. Udzielane uchodźcom informacje są nieprecyzyjne, często błędne. Brak koordynacji w tym zakresie bardzo utrudnia pomoc i sprawne działanie.

Dezinformacja szerzy się w mediach społecznościowych. W jednej z miejscowości uchodźcy przestali ubiegać się o PESEL po tym, jak usłyszeli, że Polacy chcą odbierać uchodźcom paszporty i zamykać ich w ośrodkach zamkniętych.

Uchodźcy z niepełnosprawnościami, w tym dzieci, zwykle nie mają dostępu do specjalistycznego transportu. Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną czy autyzmem, zwłaszcza te, które przebywały podczas działań wojennych w schronach czy piwnicach, nie mogą długo oczekiwać na przejściach granicznych, przebywać w dużych grupach ani być kwaterowane w tłocznych miejscach.

Ze względu na traumę wojenną osoby przybywające z Ukrainy niekiedy nie są w stanie wejść w polski system edukacji czy na rynek pracy – zmagają się z depresją, stresem pourazowym. Aby objąć skuteczną opieką uchodźcze dzieci z niepełnosprawnościami, trzeba dobrze zaopiekować się rodzicem, opiekunem lub całą rodziną.

Bardzo ważne jest tworzenie sieci wsparcia, wymiana kontaktów między organizacjami, wzajemna pomoc osób i organizacji. Kluczowa jest koordynacja informacji na poziomie instytucji  i organizacji w działaniach pomocowych.

Najważniejsze postulaty:

1. Korytarze humanitarne dla osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów.
2. Koordynacja w rozpoznawaniu potrzeb i dostawie sprzętu dla osób potrzebujących. Pilne zapewnienie uchodźcom z niepełnosprawnościami niezbędnego sprzętu do poruszania się i rehabilitacji – od momentu przekraczania granicy.
3. Uproszczenie do niezbędnego minimum wszystkich orzeczeń dla dzieci z niepełnosprawnościami.
4. Rezygnacja z wymogu wykonywania ponownych orzeczeń w przypadku posiadania ukraińskich orzeczeń. Rezygnacja z wymogu tłumaczenia orzeczeń przez tłumaczy przysięgłych.
5. Możliwość bezpłatnego diagnozowania i wydawania orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci uchodźczych w innych ośrodkach niż państwowe poradnie PPP. Poradnie niepubliczne powinny mieć przywrócone prawo wystawiania orzeczeń.

System się zatyka. Organizacjom pomocowym brakuje środków na zatrudnianie specjalistów.

6. Uproszczenie procedur zatrudniania ukraińskich psychologów, terapeutów, rehabilitantów, logopedów.
7. Skoordynowana polityka edukacyjna, zarówno na poziomie samorządowym, jak i krajowym.
8. Zapewnienie dzieciom i dorosłym uchodźcom w spektrum autyzmu i ich opiekunom zakwaterowania w warunkach zapewniających odpowiednią przestrzeń i prywatność – osobnych mieszkań lub przynajmniej oddzielnych pokojów. Osoby te nie mogą przebywać w tłoku, w zbiorowych noclegowniach.

9. Skuteczna pomoc dla rodzin w następującej sekwencji działań: najpierw zapewnienie szkoły/opieki dla dziecka, potem praca dla matki lub osoby opiekującej się dzieckiem, następnie zapewnienie opieki wytchnieniowej.
10. Wprowadzenie do systemu asystentów rodzin uchodźczych. Po to, by każda rodzina, opiekun/ka dziecka z niepełnosprawnością nie byli sam w matni skomplikowanych procedur, gdy muszą/powinni być przy dziecku.
11. Zapewnienie rodzinom uchodźczym środków finansowych na utrzymanie do momentu znalezienia szkoły/pracy.
12. Dostęp do świadczeń pielęgnacyjnych w okresie oczekiwania na orzeczenia, tłumaczenia, dokumenty.
13. Przyspieszenie nadawania numeru PESEL – konieczne wsparcie instytucjonalne.
14. Wsparcie asystenckie (z językiem ukraińskim) dla osób z niepełnosprawnościami.
15. Wsparcie psychologiczne rodzin uchodźczych – trauma nie pozwala wielu rodzinom wejść w system edukacji i na rynek pracy.
16. Wsparcie psychologiczne dzieci i młodzieży polskiej.
17. Wsparcie psychologiczne osób, które udzielają pomocy, w tym przedstawicieli/lek organizacji pomocowych.
18. Uwzględnienie indywidualnych potrzeb uchodźców z niepełnosprawnościami i zapewnienie im możliwie szerokiej dostępności.
19. Tłumacze ukraińskiego języka migowego dla osób głuchych.
20. Potrzeba ustalenia liczby/skali uchodźców z niepełnosprawnościami z Ukrainy pod opieką prywatnych osób i fundacji, by móc objąć ich adekwatnym do potrzeb wsparciem.
21. Konieczność policzenia uchodźców z niepełnosprawnościami, z podziałem na grupy wiekowe (dzieci i dorośli) oraz rodzaje niepełnosprawności, co pozwoliłoby uzyskać pełniejszą informację o potrzebach tych osób.
22. Równoczesne wsparcie uchodźców z granicy białoruskiej, w tym „niebiałych”.
23. Zapewnienie szczególnej ochrony praw mniejszości – współpraca z instytucjami.
24. Wymiana kontaktów między organizacjami działającymi na rzecz osób uchodźczych, by mogły się wzajemnie wspierać i uzupełniać.

Kolejne spotkanie Zespołu Praw Uchodźców/czyń odbędzie się 20 kwietnia (środa) w godz. 17:30-19:00.