24 stycznia miało miejsce spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z koordynatorami/kami zespołów Inicjatywy “Nasz Rzecznik”.
W imieniu Zespołu Spraw Lokalnych głos zabrała Anna Gryta:
- podziękowała za wystąpienie RPO do Komisji Samorządu Terytorialnego Senatu i Sejmu RP w sprawie postulatu Zespołu dotyczącego utrzymywania przez radnych więzi z mieszkańcami. – Komisja senacka nas rozczarowała, a sejmowa na razie nie rozpatrzyła postulatu – mówiła Anna Gryta. Zważywszy na brak odpowiedzi Komisji sejmowej oraz nie nadanie dalszego biegu sprawie przez komisję senacką, padła prośba o możliwość zorganizowania przez RPO spotkania z parlamentarzystami i senatorami w tej sprawie. Rzecznik poprosił o czas, by sprawdzić, czy takie działanie mieści się w mandacie RPO.
- Mówiła o konieczności poprawienia zapisów ustawy o petycjach. Także o zniesieniu obowiązku zbierania podpisów dla zabrania głosu w debacie o stanie gminy. – Ten postulat był już zgłaszany poprzedniemu RPO na spotkaniu lokalnym w Lubartowie. Naszym zdaniem, jest to bezprawne żądanie od mieszkańców.
- Kolejnym tematem była łącząca się kwestia SLAPP-ów i mediów lokalnych. Anna Gryta mówiła o rosnącym problemie nękania, zastraszania i pomawiania lokalnych aktywistów. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych współorganizuje prace takiego zespołu. Wspólnie moglibyśmy zorganizować w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich konferencję poświęconą SLAPP-om. Moglibyśmy się w takiej bezpiecznej przestrzeni spotkać, aby porozmawiać na ten temat.
- Koordynatorka Zespołu Spraw Lokalnych mówiła też o nierównowadze na rynku mediów lokalnych i konieczności zmian przepisów prawa prasowego. Zdaniem Zespołu Spraw Lokalnych i organizacji strażniczych należy wprowadzić zakaz wydawania przez samorządy mediów lokalnych, które są tubą propagandową polityków, aby zagwarantować rzeczywisty pluralizm. Należy też zwrócić uwagę na to, że prasa samorządowa jest również wydawana przez jednostki podległe.
- Anna Gryta zaproponowała też zaostrzenie zapisu art. 17 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Podobnie jak w przypadku art. 23 ustawy o samorządzie gminnym, brak jest sankcji za niewywiązanie się z obowiązku współdziałania i udzielania pomocy RPO. Biorąc pod uwagę, że RPO jest często ostatnią „deską ratunku” dla obywateli, koordynatorka zespołu dostrzega potrzebę wzmocnienia tego artykułu.
Jacek Werder poruszył problemy, związane ze zbieraniem podpisów niezbędnych do zabrania głosu w debatach o stanie samorządu. Przypomniał również o postulacie, dotyczącym zmian w ustawie o petycjach.
Anna Gryta przedstawiła bieżące działania: wysłany mail do sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej z zapytaniem, co się dzieje z pismem Rzecznika Praw Obywatelskich, dotyczącym postulatu zmian w ustawach samorządowych i kiedy będzie wprowadzone pod obrady. Kolejny mail został wysłany w tej sprawie do posłów i senatorów, z którymi rozmawiała w audycjach Radia Rebeliant (https://twitter.com/RADIO_REBELIANT) jako jedna z prowadzących. Jest to społeczny projekt na Twitterze, w który aktualnie jest zaangażowanych 13 osób. W tym są osoby odpowiedzialne za kontakt z gośćmi i prowadzenie kanału na YouTube. Polega on na tym, że zapraszani są politycy z różnych opcji szeroko rozumianej opozycji na 1,5 godzinne rozmowy z prowadzącymi, którzy zadają swoje pytania, następnie oddają głos uczestnikom, aby mogli zadawać własne, lub zgłaszać jakieś propozycje. Prowadzi to też do zawiązywania bardziej nieformalnych kontaktów z politykami – propozycji bezpośredniego kontaktu, czy zaproszeń na śniadania prasowe. Radio Rebeliant prowadzi również audycje eksperckie, np. z prof. Konopczyńskim ws. resocjalizacji, czy prof. Sławomirem Kalinowskim na temat ubóstwa na wsi i w małych miastach. Poinformowała również o planach spotkania z Rzecznikiem Praw Obywatelskich w połączeniu z Zespołem ds. Wolności Zrzeszania się (koordynacja: Adela Gąsiorowska, Uniwersytet Warszawski)
Elżbieta Wąs zauważyła, że w Lubartowie w przestrzeni publicznej padła deklaracja ze strony Przewodniczącego Rady Miasta, że nie byłoby problemu, gdyby ktoś przyszedł i chciał zabrać głos, nie posiadając wymaganej liczby podpisów. Drugą sprawą, jaką poruszyła, była forma dokumentu raportu o stanie gminy. Trzeba zunifikować ten dokument, aby to nie była wyłącznie laurka dla włodarza. Oczywiste, że wszystkiego nie da się określić, ale powinniśmy się zastanowić, co by nas interesowało i jest konieczne do umieszczenia w takim raporcie. Podobnie odnośnie postulatu raportów z działalności radnych – to też powinien być zunifikowany dokument. Musi być opracowany wzór.
Joanna Kulesza opowiedziała o planie spotkania w województwie zachodniopomorskim. Na tym spotkaniu prowadzonym przez Jacka Jaśkiewicza planują wypracować sobie takie zasady dialogu, żeby jednostki samorządu pytały mieszkańców przed podjęciem decyzji. Niektóre gminy publikują projekty uchwał. Wówczas jest szansa na to, że taką uchwałą zainteresuje się w gminie na przykład stowarzyszenie, które zajmuje się ekologią, czy po prostu specjalizuje się w jakiejś dziedzinie. Zadeklarowała również, że prześle relację z tego spotkania.
Krzysztof Szopa zwrócił uwagę na formę publikacji w biuletynach informacji publicznej. To skany, dokumenty nieprzeszukiwalne, nie do odczytu dla osób ze szczególnymi potrzebami. Na to także należy zwrócić uwagę, podobnie jak na możliwości logistyczne poszczególnych jednostek samorządu.
Elżbieta Wąs podniosła problem postawy władzy wobec aktywności obywatelskiej. Jeżeli jest otwartość i zachęty, to dobrze. Ale jeśli jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle? Naszą bolączką jest, wydaje się, brak tej aktywności obywatelskiej. To też jest sprawa dla Rzecznika Praw Obywatelskich, bo ustawa wprowadzająca raporty o stanie gminy miała zwiększać udział obywateli w życiu publicznym, w procesie wybierania i funkcjonowania niektórych władz samorządowych. Jeżeli chodzi o unifikację i ujednolicenie raportów, to nie jest zupełnie sprawa nie dla rzecznika, bo to likwiduje pewne bariery. Bolączką nie jest to, że nie mamy publikacji projektów uchwał. Największym problemem jest to, że ludzie tam nie zaglądają.
Iwona Janicka zauważyła, że dobrym rozwiązaniem są różne rankingi. Taką inicjatywą jest akcja Masz Głos. To, że u kogoś działa coś lepiej, a u nas nie. Mimo wszystko tych dobrych praktyk, jej zdaniem, jest za mało, aby to dotarło do świadomości lokalnej. Łatwiej o ostracyzm niż bycie w tym klubie. Teraz jest Lokal Trends w Sopocie i Poznaniu. Są również jednostki, które nie potrzebują się z nikim porównywać. Jest tu duży problem na poziomie powiatów. I znów pada pytanie, czy nie należałoby ich zlikwidować. Problem jest także z trybem kontrolnym komisji, bo kontrole są niejawne i mieszkańcy nie mają wstępu. Albo mamy niejawne pewne rzeczy, albo z kolei „zawala” się nas dokumentami. Na 500 stronach nie sposób czegokolwiek znaleźć w ciągu 2 – 3 dni.
Interwencje i wystąpienia RPO w odpowiedzi na nasze postulaty:
- Wydawanie prasy przez samorząd terytorialny. Ponowne wystąpienie Rzecznika do MKiDN
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-wydawanie-prasy-samorzad-terytorialny-mkidn
- Rzecznik Praw Obywatelskich na straży wolności słowa
- Sejmik województwa ogranicza inicjatywę uchwałodawczą mieszkańców. WSA częściowo uznał skargę RPO
Pytania do polityków w obszarze samorządu lokalnego
Zdecydowaliśmy, że wzorem innych zespołów Inicjatywy „Nasz Rzecznik” zastanowimy się nad przygotowaniem krótkiego zestawu pytań do polityków i polityczek z obszaru samorządu lokalnego. To inicjatywa związana z gorącym okresem kampanii wyborczej do parlamentu i samorządu. Chcemy wiedzieć, jak kandydaci i kandydatki zamierzają reprezentować nas w obszarze partycypacji i pobudzania aktywności obywatelskiej.
Postulaty do RPO
Sformułowaliśmy listę postulatów do poruszenia podczas planowanego spotkania z Rzecznikiem Praw Obywatelskich.
Ważne:
Zgłaszamy i zachęcajmy do zgłaszania przypadków naruszania praw, postulatów i wniosków do RPO w prostym formularzu:
https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy
Kolejne spotkanie Zespołu Sprawy Lokalne: 25 marca, godz. 19:00.
