• Nie znajduje logicznego uzasadnienia proponowany przez resort rodziny zapis o orzekaniu na minimalny okres 7 lat, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia osoby z niepełnosprawnością nie rokuje poprawy. W takim wypadku orzeczenie powinno być wydawane na stałe.
• Orzeczenia na stałe – a nie „na okres nie krótszy niż 7 lat” – powinny otrzymywać nie tylko osoby z rzadkimi chorobami genetycznymi i zespołem Downa, ale też każda osoba, której stan naruszenia sprawności organizmu został potwierdzony trzykrotnym kolejnym wydaniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności łącznie na okres nie krótszy niż 10 lat.
• Niepełnosprawność dziecka powinno się orzekać się na okres nie krótszy niż 5 lat, nie na proponowane 3 lata. Okres pięciu lat pozwoli lepiej zweryfikować efekty rehabilitacji, włączenia społecznego i stosowanych dotąd środków terapeutycznych. Da lepszy obraz poprawy stanu zdrowia dziecka bądź braku tej poprawy. Skróci kolejki oczekujących na wydanie orzeczenia, ułatwi rodzicom/opiekunom gromadzenie niezbędnej dokumentacji, mniej zakłóci funkcjonowanie rodziny.

 

12 maja przesłaliśmy Ministerstwu Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nasze uwagi do projektu rozporządzenia z dn. 30 kwietnia 2025 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Oto ich treść:

 

Uwagi Inicjatywy „Nasz Rzecznik” do projektu z dnia 30 kwietnia 2025 r.

 

ROZPORZĄDZENIE

Ministra Rodziny, pracy i Polityki Społecznej^[1])

z dnia 2025 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

Na podstawie art. 6c ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, 858, 1089, 1165, 1494 i 1961) zarządza się, co następuje:

• 1. W rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2021 r. poz. 857) wprowadza się następujące zmiany:

1)         w § 3:

1. a) 4 otrzymuje brzmienie:

„4. Naruszenie sprawności organizmu uważa się za:

1)    trwałe (stałe) – jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy klinicznej oraz funkcjonalnej;

[Należy wykreślić słowa „klinicznej oraz funkcjonalnej” i utrzymać dotychczasowe brzmienie tego punktu. Dodane przesłanki są uznaniowe; w obecnym stanie prawnym brak kryteriów i narzędzi do oceny funkcjonalnej. Rozbicie rokowań na przesłankę kliniczną i funkcjonalną jest nieuzasadnione, skoro ocena stanu zdrowia nadal obejmuje tylko wiedzę medyczną. Należy podkreślić, że kryterium oceny funkcjonalnej jest wprowadzone aktem prawnym niższego rzędu niż ustawa.]

2)   okresowe – jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić poprawa stanu zdrowia i funkcjonowania.”,

1. b) po ust. 5 dodaje się ust. 5a w brzmieniu:

„5a. W przypadku orzekanej osoby zainteresowanej, spełniającej kryteria kwalifikujące do określonego stopnia niepełnosprawności – stopień jej niepełnosprawności orzeka się na stałe na okres nie krótszy niż 7 lat w przypadku potwierdzenia:

1)   rzadkiej choroby genetycznej, określonej w załączniku nr 5 do rozporządzenia, charakteryzującej się jednorodnym i niezmiennym przebiegiem, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia tej osoby nie rokuje poprawy klinicznej oraz funkcjonalnej, lub

2)   zespołu Downa”,

3) innego stanu naruszenia sprawności organizmu, potwierdzonego trzykrotnym kolejnym wydaniem orzeczenia o stopniu niepełnosprawności łącznie na okres nie krótszy niż 10 lat.

[Wbrew złożonej przez Zespół p. Brzoski propozycji deregulacyjnej o symbolu IDMRPiPS-33, Ministerstwo wprowadziło prawne narzędzie uznaniowego wydawania orzeczenia terminowego. Zamiast zerwać z terminowymi orzeczeniami, nowe przepisy de facto sankcjonują terminowość orzeczeń.

Sprzeczność logiczna ust. 4 pkt 1 z ust. 5a:

Nie znajduje logicznego uzasadnienia proponowany zapis o orzekaniu na minimalny okres 7 lat względem § 3 ust. 4, który stanowi, że naruszenie sprawności organizmu uważa się za trwałe (stałe), jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy. Jeżeli stan zdrowia nie rokuje poprawy, orzeczenie powinno być wydawane na stałe. Zmniejszy to nakłady finansowe związane z dodatkową pracą komisji orzeczniczej, skróci kolejki osób oczekujących na wydanie orzeczenia i nie będzie stanowiło niepotrzebnego dodatkowego obciążenia dla samej osoby z niepełnosprawnością oraz jej rodziny. Wbrew zapowiedziom końca odbierania godności i traumatyzowania osób z niepełnosprawnością i ich bliskich koniecznością wielokrotnego poddawania się procedurze orzekania o stopniu niepełnosprawności, proponowane zapisy znacznie pogorszyłyby sytuację dorosłych osób z niepełnosprawnościami.

Obecne przepisy przewidują orzekanie o stopniu niepełnosprawności na stałe w przypadku trwałego (stałego) naruszenia sprawności organizmu, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy. Problemem jest praktyka zespołów orzeczniczych niezgodna z treścią norm prawnych – uznaniowe odmowy wydania orzeczenia na stałe przy spełnieniu kryteriów braku rokowań poprawy stanu zdrowia.]

1. c) 6 otrzymuje brzmienie:

„6. Niepełnosprawność dziecka orzeka się na czas:

1)   określony, nie krótszy niż 5 lat 3 lat, jednak nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16. roku życia, albo

2)   do ukończenia 16. roku życia, w przypadku potwierdzenia u orzekanego dziecka:

1. a) rzadkiej choroby genetycznej, określonej w załączniku nr 5 do rozporządzenia, charakteryzującej się jednorodnym i niezmiennym przebiegiem, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia tej osoby nie rokuje poprawy klinicznej oraz funkcjonalnej, lub
2. b) zespołu Downa”
3. d) po ust. 6 dodaje się ust. 6a w brzmieniu:

„6a. Listę rzadkich chorób genetycznych określa załącznik nr 5 do rozporządzenia.”;

2)         dodaje się załącznik nr 5 w brzmieniu określonym w załączniku do niniejszego rozporządzenia.

Wprowadza się obowiązek corocznego weryfikowania treści tego załącznika.

[Zmiana z 3 do 5 lat: Okres pięciu lat pozwala lepiej niż proponowany okres trzyletni zweryfikować efekty rehabilitacji, włączenia społecznego i stosowanych dotąd środków terapeutycznych. Daje lepszy obraz poprawy stanu zdrowia dziecka bądź braku tej poprawy. Skraca kolejki oczekujących na wydanie orzeczenia, ułatwia rodzicom/opiekunom gromadzenie niezbędnej dokumentacji, mniej zakłóca funkcjonowanie rodziny.]

• 2. 1. Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia stosuje się przepisy rozporządzenia zmienianego w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem.

2. Sprawy, w których przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia wszczęto postępowanie odwoławcze lub postępowanie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, podlegają rozpatrzeniu według przepisów rozporządzenia zmienianego w § 1 w brzmieniu nadanym niniejszym rozporządzeniem.

• 3. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

 

Podpisano:

Anna Duniewicz, koordynatorka Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, Inicjatywa obywatelska „Chcemy całego życia!”

Roman Szacki, koordynator Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, ruch społeczny Godność i Wsparcie Drogą i Nadzieją

Alicja Loranc, Fundacja „Po Mojemu”

Anna Szalast, Zespół Praw Opiekunek/ów Inicjatywy „Nasz Rzecznik”

Olga Ślepowrońska, koordynatorka Zespołu Praw Opiekunek/ów, Stowarzyszenie Mudita

Jan Gawroński, Kluby Świadomej Młodzieży przy Fundacji Autism Team, koordynator Zespołu Edukacja Włączająca Inicjatywy „Nasz Rzecznik”

Sylwia Kowalska, Fundacja Autism Team, inicjatywa obywatelska „Chcemy całego życia!”

Magdalena Pardel-Trefler, Fundacja Wymiany Kulturowej toTU toTAM, koordynatorka Zespołu Zdrowie Inicjatywy „Nasz Rzecznik”

Anna Jolanta Nowak, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym „ŻURAWINKA”

Agnieszka Sułkowska, Autyzm po ludzku

Dorota Próchniewicz, Fundacja Dla Gigantów

Urszula Perkowska, członkini Zespołu Praw Opiekunek/ów

Dominika Hołówka, Fundacja Jesteśmy Ważni, Kampania społeczna „Ważni i Widoczni”

Agnieszka Biernacka, Fundacja Jesteśmy Ważni, Kampania społeczna „Ważni i Widoczni”

Dorota Szeląg, Fundacja Jesteśmy Ważni

Anna Lipiak, Fundacja Jesteśmy Ważni

Anna Barzyk, Fundacja Latawiec

Hanna Pasterny, Fundacja Wielogłosu

Alicja Podwysocka, członkini Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami

Paulina Zawadzka, Fundacja Artonomia

Sylwia Frydrysiak-Saczuk, Fundacja Pro Aperte

Przemysław Saczuk, Fundacja „Pro Aperte”

Magdalena Żebrowska, Fundacja eFKropka

Katarzyna Dąbrowska, prawniczka, działaczka pro bono na rzecz pacjentów i osób z niepełnosprawnościami

Maciej Ryszawy, Maciej w spektrum – Fundacja ALEKlasa

Anna Wróblewska, Fundacja Blind&Proud

Dr Agnieszka Kossowska, Fundacja Rozwoju Edukacji Empatycznej FREE

Tomasz Popiel, Fundacja Pomerdało mi się

Anna Kwiatkowska, fundacja Centrum Nauki i Rozwoju Żuraw

Maria Buchanowska (Mariia Bukhanovskaia), Stowarzyszenie na rzecz imigranckich rodzin osób z niepełnosprawnością „Patchwork”

Maryna Yefremova, Stowarzyszenie na rzecz imigranckich rodzin osób z niepełnosprawnością „Patchwork”

[1])     Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej kieruje działem administracji rządowej – zabezpieczenie społeczne, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2023 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. poz. 2715).