Z danych spisu powszechnego wynika, że taki opis rodziny jest niewystarczający. Konieczne jest patrzenie szerokie na rodzinę i uwzględnianie wszystkich jej wariantów. Istotne jest to, aby uwzględnić potrzeby rodzin monoparentalnych, które są bardzo powszechne – 1 na 5 rodzin w Polsce to samodzielna mama wychowująca 1 lub więcej dzieci.

Powyższe skutkuje również brakiem adresowania dostępności in vitro dla jednopłciowych, zmian w kierunku możliwości adopcji dzieci przez pary osób tej samej płci czy możliwości zabezpieczenia prawnego dzieci osób tej samej płci w Polsce, co przełożyłoby się na wzrost dzietności i wpłynęłoby na ewentualne decyzje osób tworzących tęczowe rodziny o emigracji z Polski.

• cele i metody pracy dostosowane do potrzeb oraz możliwości psychofizycznych i predyspozycji osób uczniowskich,
• zmniejszenie liczebności klas,
• zapobieganie wypaleniu zawodowemu nauczycielek/nauczycieli poprzez godne wynagradzanie, budowanie szacunku i prestiżu zawodu i zapewnienie superwizji,
• utworzenie funkcji Szkolnego Rzecznika/Szkolnej Rzeczniczki Praw Osób Uczniowskich,
• wpisanie do podstawy programowej oraz szkolnych programów wychowawczo-profilaktycznych zajęć w ramach edukacji antydyskryminacyjnej, antyprzemocowej, z edukacji zdrowia psychicznego oraz lekcji różnorodności; edukowanie całej społeczności szkolnej, w tym rodziców i kadry nauczycielskiej,
• znoszenie w szkołach barier architektonicznych, sensorycznych, komunikacyjnych, cyfrowych, organizacyjnych i in.; barierą sensoryczną są m.in. głośne dzwonki,
• odejście od punktowego oceniania zachowania,
• równy, stały, adekwatny do potrzeb dostęp do psycholożki/ga, pedagożki/ga szkolnego oraz interwentki/a kryzysowej/go dla wszystkich osób uczniowskich,
• opracowanie i wprowadzenie w życie standardu szybkiej ścieżki reagowania w sytuacjach kryzysowych w każdej instytucji edukacyjnej i szkolenia kadr w zakresie interwencji kryzysowej,
• wzmocnienie roli samorządów uczniowskich i dbałość o reprezentację wszystkich szkolnych społeczności, w tym osób uczniowskich z własnymi potrzebami edukacyjnymi; ustawowo zapisany obowiązek tworzenia samorządów uczniowskich w szkołach specjalnych,
• wprowadzenie IPET-ów adaptacyjnych na początku każdego etapu edukacyjnego i w każdym przypadku zmiany formy lub miejsca kształcenia,
• realne włączanie dzieci i młodzieży cudzoziemskiej w proces edukacji w Polsce, w tym zwiększenie liczby godzin języka polskiego oraz zapewnienie możliwości wyrównywania różnic programowych,
• wprowadzenie wymogu znajomości polskiego języka migowego (PJM) przez kadrę nauczycielską i pedagogiczną w Ośrodkach dla Dzieci Głuchych i Słabosłyszących i prowadzenia zajęć w polskim języku migowym; w przypadku klas łączonych – dzieci słyszące z niesłyszącymi – konieczna jest obecność tłumaczki/a PJM,
• zapewnienie odpowiedniego dofinansowania szkołom specjalnym, które borykają z brakiem środków,

• poprawa standardów edukacji w przestrzeniach neuroróżnorodności, w tym objęcie osób uczniowskich z ADHD, ADD, Zespołem Tourette’a i FAS – Płodowym Zespołem Alkoholowym prawem do orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego

• uznanie, że każde działanie siłowe wobec osób uczniowskich, zwłaszcza uczniów/uczennic z własnymi potrzebami edukacyjnymi, jest przemocą; przemocą jest też niereagowanie na przemoc

·        wprowadzenie treści o rozpoznawaniu, zapobieganiu i reagowaniu na cyberprzemoc do programów szkolnych wszystkich etapów edukacyjnych;

·        szkolenia dla nauczycieli, pedagogów i rodziców w zakresie reagowania na przemoc online;

·        wsparcie lokalnych kampanii edukacyjnych w szkołach i społecznościach lokalnych;

·        współpracę administracji z organizacjami społecznymi i sektorem prywatnym w zakresie profilaktyki i ograniczania przemocy w przestrzeni cyfrowej.

Ważnymi elementami tego wsparcia są:

• skierowanie świadczeń zarówno do osoby z niepełnosprawnością jak i osoby ją wspierającej,
• przywrócenie świadczenia opiekuńczego dla osób wspierających dorosłe osoby z niepełnosprawnościami, pozwalając opiekunom świadczyć pracę, na ile są w stanie, korzystać z kursów itp.,
• wsparcie asystenckie, wytchnieniowe oraz usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne usługi opiekuńcze – zagwarantowane ustawowo, finansowane z budżetu centralnego, realizowane w sposób ciągły jako zadanie publiczne, powszechnie dostępne i zabezpieczające realne potrzeby; projekty i konkursy jako uzupełnienie,
• stworzenie systemowego rozwiązania zapewniającego rodzinie dostęp do informacji już na etapie diagnozy, w tym zapewnienie wsparcia asystentki, asystenta/doradczyni, doradcy rodziny osoby z niepełnosprawnością bez względu na moment powstania niepełnosprawności,
• systemowe wsparcie – finansowe i pozafinansowe – opiekunki/a po śmierci osoby z niepełnosprawnością, w tym dostosowana do specyfiki sytuacji opiekunek/ów aktywizacja zawodowa i wsparcie w zatrudnieniu obecnych i byłych opiekunek/ów,
• wsparcie opiekunki/a osoby z niepełnosprawnością w sytuacjach kryzysowych, w przypadku konieczności hospitalizacji i in.,
• rozwijanie sieci mieszkań ze wsparciem z odpowiednim wsparciem asystenckim,
• korekta w rozporządzeniu o środowiskowych domach samopomocy i w ustawie o pomocy społecznej w zakresie wprowadzenia oddzielnych domów typu D tylko dla osób z autyzmem oraz typu E tylko dla osób z niepełnosprawnością sprzężoną, określenia maksymalnej liczby osób uczestniczących i zapewnienia odpowiednich standardów wsparcia i adekwatnego finansowania: na poziomie subwencji oświatowej,
• komfortki – toalety wyposażone w leżanki dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami i osób starszych – dostępne w każdym polskim mieście, zgodnie z rekomendacjami akcji „Przewijamy Polskę”,
• 100% refundacja minimum pięciu sztuk pieluchomajtek na dobę dla dzieci i dorosłych osób, które korzystają ze środków chłonnych,
• zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami specjalistycznych sprzętów ułatwiających sprawowanie wsparcia i oszczędzających zdrowie i siły opiekunek/ów,
• objęcie wsparciem w zakresie opieki hospicyjnej także bliskich osoby chorej i umierającej,
• zapewnienie dorosłym osobom z niepełnosprawnością łatwo dostępnej opieki stomatologicznej i ginekologicznej, by nie musiały wyjeżdżać z opiekunkami/opiekunami na leczenie za granicę,
• zapewnienie dostępu do usług zdrowotnych i diagnostyki dla tzw. pacjentek/ów niewspółpracujących i wypracowanie odpowiednich standardów opieki medycznej,
• zapewnienie systemowego wsparcia rodzicom i opiekunkom/nom prawnym w przypadku, gdy ich dzieci z niepełnosprawnością, w tym osoby z niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem i z niepełnosprawnością sprzężoną, trafiają do szpitala;  wypracowanie odpowiednich standardów wsparcia; szkolenia dla kadry lekarskiej i pielęgniarskiej,
• lepsza dostępność świadczeń zdrowotnych dla opiekunek/ów osób z niepełnosprawnościami.

• W opisie spójności społecznej pominięto problem dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową i cechy płciowe, mimo że badania społeczne (CBOS, FRA, ILGA-Europe) wskazują, że osoby LGBT+ są jedną z najbardziej narażonych grup w Polsce.

• Brakuje analizy sytuacji osób LGBT+, w tym sytuacji rodzin osób nieheteronormatywnych i tęczowych dzieci w kontekście demografii i polityki rodzinnej.

• przy diagnozie adresuje się nierówności w zdrowiu (s. 30) z pominięciem wykluczenia osób LGBT+ w dostępie do zdrowia – kwestia przeciwdziałania dyskryminacji, dostępności opieki zdrowotnej i profilaktyki zgodnej z najwyższymi standardami zwłaszcza dla osób interpłciowych, transpłciowych

Rekomenduje się przeprowadzenie diagnozy sytuacji osób LGBT+ w poszczególnych regionach Polski z uwzględniem – m.in. – w/w zagadnień

Ważnymi elementami tego wsparcia powinny być: diagnostyka, dostęp do leczenia i rehabilitacji, wczesne wspomaganie rozwoju, edukacja, aktywizacja zawodowa, dostęp do pracy, asystencja osobista, usługi opiekuńcze, mieszkalnictwo wspomagane, zaopatrzenie w niezbędne materiały i sprzęt wspomagające funkcjonowanie oraz dostępna przestrzeń publiczna.

Oczekiwanym przez osoby z niepełnosprawnością rozwiązaniem, zapewniającym im podmiotowość, jest wprowadzenie adekwatnego do potrzeb wynikających z niepełnosprawności budżetu osobistego.

Odejście od dominującego obecnie systemu projektowego, konkursowego.

Niezbędna jest pilna ratyfikacja przez Polskę Protokołu fakultatywnego do Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami – skutecznego narzędzia ochrony i egzekwowania praw OzN

• diagnozę medyczną;
• diagnozę funkcjonalną, potencjału i potrzeb;
• ustalenie indywidualnego pakietu wsparcia osoby z niepełnosprawnością.

Potrzebne jest wprowadzenie zasady wydawania osobom dorosłym orzeczeń o niepełnosprawności (i orzeczeń równoważnych) na stałe, jeżeli: 1) zostały wydane wcześniej przynajmniej trzy kolejne podobne orzeczenia na czas określony lub 2) kolejne podobne orzeczenia zostały wydane na czas określony na łączny okres co najmniej 10 lat.

Dotyczy rozwoju zasobu mieszkań na wynajem w kontekście potrzeb mieszkalnictwa ze wsparciem dla osób z niepełnosprawnościami, proponujemy dodać nowy punkt literowy:

„Rozwój zasobu zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe osób z niepełnosprawnościami”.

Treść: „Wdrożone zostaną rozwiązania ułatwiające zwiększanie zasobu zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe w ramach tworzenia rozwiązań dotyczących mieszkalnictwa ze wsparciem dla osób z niepełnosprawnościami” zgodne z zapisami Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych”.

z niepełnosprawnościami, proponujemy dodać nowy punkt literowy:

„Rozwój zasobu zaspokajającego potrzeby mieszkaniowe osób z niepełnosprawnościami”.

Treść: „Wdrożone zostaną rozwiązania ułatwiające zwiększanie zasobu zaspokajającego potrzeby

mieszkaniowe w ramach tworzenia rozwiązań dotyczących mieszkalnictwa ze wsparciem domowym dla osób z niepełnosprawnościami” zgodne z zapisami Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych”.

Do części: „Osoby starsze i osoby z niepełnosprawnościami napotykają na różne bariery: (i)

architektoniczne, które utrudniają im poruszanie się; (ii) cyfrowe i informacyjne, związane np. z obsługą

stron internetowych lub urzędowymi procedurami; (iii) społeczne i mentalne, wynikające ze stereotypów i

uprzedzeń oraz związane z samotnością i izolacją społeczną; (iv) prawne i systemowe, polegające na

trudnym dostępie do świadczeń opiekuńczych i braku odpowiedniego wsparcia asystenckiego” –

proponujemy po przecinku dodać: „braku dostępnych i dostosowanych do specyficznych potrzeb osób

z niepełnosprawnościami mieszkań ze wsparciem domowym”.

·        przeciwdziałanie przez instytucje państwa mowie i przestępstwom z nienawiści i podejmowanie adekwatnych reakcji przez organy państwa

·        Podjęcie działań zmierzających do przeciwdziałania kolejnym śmierciom i zaginięciom na pograniczu polsko-białoruskim, w tym zaprzestanie bezprawnych wywózek, stanowiących nie tylko pogwałcenie prawa polskiego, unijnego i międzynarodowego, ale także bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia osób migrujących,

·        Stworzenie godnych i bezpiecznych warunków do zgodnego z prawem ubiegania się o ochronę międzynarodową na granicy polsko-białoruskiej oraz godnego traktowania w ośrodkach zamkniętych i otwartych,

·        Plan działań na rzecz włączenia osób migranckich i uchodźczych w życie społeczne;

·        Utworzenie instytucji Asystentki/a Rodziny/Osoby Uchodźczej, wspierającego wszystkie osoby uchodźcze potrzebujące pomocy, nie tylko z Ukrainy,

·        Przeciwdziałanie wykluczeniu edukacyjnemu dzieci i młodzieży migranckiej i uchodźczej, w tym dzieci i młodzieży w ośrodkach dla cudzoziemców,

·        Przeciwdziałanie mowie nienawiści wobec osób z doświadczeniem migracyjnym i aktom przemocy motywowanej uprzedzeniami,

·        Zapewnienie odpowiednich warunków zakwaterowania osobom uchodźczym z niepełnosprawnościami w dostosowanych do ich potrzeb ośrodkach miejskich, zgodnie ze standardami UNHCR i Unii Europejskiej,

·        Zagwarantowanie adekwatnej ochrony osobom uchodźczym szczególnie narażonym na podwójną stygmatyzację i wykluczenie (osobom LGBT+, pochodzenia romskiego, żydowskiego, arabskiego i in.),

·        Przeciwdziałanie pracy przymusowej, naruszaniu praw pracowniczych i walka z handlem ludźmi; podejmowanie odpowiednich działań prewencyjnych,

·        Zapewnienie osobom uchodźczym/migranckim dostępu do informacji w języku ojczystym/dla nich zrozumiałym.

B. Weryfikacja norm prawnych dotyczących działalności obywatelskiej

W ramach deregulacji systemowej należy rozważyć daleko idące zmiany w prawie dla organizacji sektora obywatelskiego i działalności pożytku publicznego. Chodzi nie tylko o kwestie definicyjne, ale także bezpieczeństwo prawne organizacji, ograniczenie zbędnych formalności i jasne zasady funkcjonowania.

Powstanie nowa ustawa (kodeks) dotyczący działania organizacji pozarządowych normująca prawa i obowiązki dla wszystkich organizacji pozarządowych z możliwością rozszerzenia, w powiązaniu, uprawnień i obowiązków specyficznych typów organizacji (jak KGW, ODP, KS itp.). Przeprowadzony zostanie proces deregulacyjny dotyczących mikro i małych organizacji nie prowadzących działalności gospodarczej, w tym uproszczenia w zakładaniu, działalności i zamykaniu tego typu organizacji.

C. Wspieranie aktywności obywatelskiej w społecznościach lokalnych

Zderegulowany zostanie system zlecania zadań organizacjom pozarządowym przez jednostki samorządu terytorialnego. Umożliwione zostanie też wspieranie aktywności obywatelskiej realizowanej przez organizacje pozarządowe, jak i wsparcie dla ich rozwoju instytucjonalnego. Tworzone i rozwijane będą też rządowe programy wspierania organizacji społecznych działających w społecznościach lokalnych. Dla wzmocnienia policentrycznego rozwoju kraju programy te będą uwzględniać potrzebę wspierania organizacji działających w ośrodkach subregionalnych, a także w mniejszych miastach oraz na terenach wiejskich. Wsparcie dystrybuowane będzie w sposób umożliwiający budowę i rozwijanie lokalnych i regionalnych pozarządowych sieci współpracy, m.in. poprzez wykorzystanie mechanizmu regrantingu oraz wspieranie budowy lub rozwoju sieci, federacji lub koalicji organizacji społecznych. Dystrybucja środków będzie także uwzględniała aspekt terytorialny oraz potrzeby małych, lokalnych społeczności. W tym celu realizowane będą rządowe programy wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego wykorzystujące mechanizm regrantingu.

Faktyczny dostęp do ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej oznacza m.in.:

• zapewnienie adekwatnego z punktu widzenia medycznego i stanu zdrowia pacjentki/a terminu wykonania świadczeń medycznych,
• dostosowanie placówek medycznych do szczególnych potrzeb osób pacjenckich (wyposażone we w pełni dostępne toalety z leżankami dla osób z niepełnosprawnościami i osób starszych – komfortki, “ciche pokoje” i in.),
• zapewnienie podmiotowego traktowania osób przez personel medyczny poprzez m. in.  przeszkolenie pod kątem specjalnych potrzeb pacjentek/pacjentów, komunikacji i in.

Na wykluczenie zdrowotne szczególnie narażone są osoby:

• z niepełnosprawnościami,
• pacjenckie “niewspółpracujące”, w tym osoby z autyzmem, niewerbalne, z niepełnosprawnością sprzężoną i intelektualną,
• transpłciowe,
• w kryzysie bezdomności,
• uchodźcze i migranckie, w tym przebywające w ośrodkach detencyjnych,
• w kryzysie zdrowia psychicznego,
• zmagające się z uzależnieniami,
• osadzone,
• starsze,
• z mniej korzystnym statusem społeczno-ekonomicznym,
• wykluczone komunikacyjnie (np. spoza dużych ośrodków miejskich, z obszarów peryferyjnych),
• wykluczone cyfrowo

• wprowadzenie treści o rozpoznawaniu, zapobieganiu i reagowaniu na cyberprzemoc do programów szkolnych wszystkich etapów edukacyjnych;
• szkolenia dla nauczycieli, pedagogów i rodziców w zakresie reagowania na przemoc online;
• wsparcie lokalnych kampanii edukacyjnych w szkołach i społecznościach lokalnych;
• współpracę administracji z organizacjami społecznymi i sektorem prywatnym w zakresie profilaktyki i ograniczania przemocy w przestrzeni cyfrowej.

Do części: „Osoby starsze i osoby z niepełnosprawnościami napotykają na różne bariery: (i)

architektoniczne, które utrudniają im poruszanie się; (ii) cyfrowe i informacyjne, związane np. z obsługą stron internetowych lub urzędowymi procedurami; (iii) społeczne i mentalne, wynikające ze stereotypów i uprzedzeń oraz związane z samotnością i izolacją społeczną; (iv) prawne i systemowe, polegające na trudnym dostępie do świadczeń opiekuńczych i braku odpowiedniego wsparcia asystenckiego” – proponujemy po przecinku dodać: „braku dostępnych i dostosowanych do specyficznych potrzeb osób z niepełnosprawnościami mieszkań ze wsparciem domowym”.

W strategii SRP 2035 wpisanie cukrzycy obok kardiologii i onkologii nie jest tylko kwestią „równego traktowania chorób”, ale koniecznością systemową. To kluczowy problem zdrowia publicznego w Polsce i Europie. Cukrzyca nie występuje w izolacji — większość zgonów osób z cukrzycą nie jest kodowana jako cukrzyca, lecz jako choroba sercowo-naczyniowa, udar, niewydolność serca lub niewydolność nerek, których przyczyną lub współczynnikiem ryzyka była właśnie cukrzyca.

Profilaktyka i edukacja – obowiązkowe elementy „przeciwcukrzycowe”

• W edukacji zdrowotnej w szkołach dopisać moduł o cukrzycy, w tym o cukrzycy T1D (objawy, pierwsza pomoc przy hipo/hiperglikemii, rola aktywności i diety, hejtoodporność na „body shaming”). Strategia już przewiduje szeroką edukację i kampanie – warto wprost wskazać cukrzycę jako priorytet treści.
• W części o promowaniu prawidłowego żywienia dopisać prewencję T2D (np. liczba godzin warsztatów kulinarnych rocznie). Strategia wymienia T2D wprost – opieramy się na tym zapisie.
• Włączyć organizacje pacjenckie w edukację zdrowotną w szkołach i poza nimi
• Wskazać cel: zwiększenie udziału wydatków na profilaktykę z dedykowanym koszykiem na prewencję T2D (badania przesiewowe, edukacja żywieniowa).

Pkt 2.A.

Pojawiają się badania przesiewowe w onkologii i chorobach układu krążenia podczas, gdy  w cukrzycy nie. Wg IDF Diabetes Atlas (2024) ok. 0,5–0,6 mln osób ma niezdiagnozowaną cukrzycę typu 2 w Polsce. Chorzy na cukrzycę żyją przeciętnie o 5–10 lat krócej, głównie z powodu powikłań sercowo-naczyniowych. W praktyce klinicznej i statystycznej mówi się o tzw. „cardiodiabetologii” – zintegrowanym podejściu, bo granica między tymi grupami zgonów jest sztuczna.

Wczesne wykrywanie – przesiewy i ryzyko

• W pakiecie POZ dopisać coroczny przesiew T2D dla osób 35+ (ankieta ryzyka + glikemia na czczo/HbA1c w grupach ryzyka). To spójne z linią Strategii: „wzmacniać profilaktykę i wczesne wykrywanie”. Szczególnie dla pacjentów wysokiego ryzyka (choroba otyłościowa, NT, dyslipidemia, ciąża cukrzycowa w wywiadzie) powinno mieć wykonany przesiew np. co 12 mies.

Pkt 2.D.

Rola NGO pacjenckich – systemowo

• Wpisać stałe ciała dialogu przy MZ/NFZ dla wdrażania KOS-DIAB i programów prewencji (udział w projektowaniu kampanii, materiałów, narzędzi cyfrowych). Strategia akcentuje wzmocnienie prozdrowotnych działań i koordynację na poziomie powiatów – NGO mogą być współrealizatorem.
• Zapisać możliwość konkursów operacyjnych dla NGO na: edukację, nawigację pacjenta, grupy wsparcia, szkolenie opiekunów, wolontariat w szpitalach/POZ. (Spójne z wolontariatem i wzmocnieniem działań lokalnych).

Udział organizacji pacjenckich w prowadzeniu przedmiotu edukacja zdrowotna

• Specjalizacja i aktualność wiedzy. NGO zatrudniają edukatorów zdrowia, psychologów, dietetyków, seksuologów czy ratowników, którzy na co dzień pracują w swoich dziedzinach. Programy szybciej aktualizują do standardów (WHO, PTD, PTK itd.) niż szkolne podręczniki.
• Wiarygodność w oczach młodzieży. Młodzi częściej ufają „zewnętrznym” ekspertom niż temu samemu nauczycielowi od innego przedmiotu. To zwiększa frekwencję, uwagę i realny efekt.
• Trudne tematy bez wstydu. W obszarach wrażliwych (zdrowie psychiczne, seksualne, uzależnienia) neutralny, przeszkolony edukator spoza szkoły zmniejsza bariery i ułatwia zadawanie pytań.
• Odciążenie kadry i mniejsze ryzyko błędów. Zamiast „doszkalać na siłę” każdego nauczyciela, szkoła korzysta z gotowych zespołów z praktyką prowadzenia warsztatów, superwizją i materiałami.
• Łączenie szkoły ze środowiskiem. NGO wnoszą sieci lokalne (poradnie, grupy wsparcia, telefon zaufania). Uczeń po warsztatach wie, gdzie iść dalej po pomoc.

Pkt 3.A

Zdrowie psychiczne osób z cukrzycą

• W rozszerzeniach dla CZP i wsparcia szkolnego dopisać ścieżkę screeningu depresji/lęku u pacjentów z T1/T2 oraz łatwy dostęp do interwencji psychologicznej (zwłaszcza młodzież T1). Strategia i tak rozwija CZP i wsparcie w szkołach – propozycja odniesienia do diabetologii oraz programy dokształcające psychologów w dziedzinie zdrowia psychicznego w cukrzycy. Standardowy psycholog nie posiada wystarczających kwalifikacji aby zrozumieć osobę z cukrzycą, w szczególności typu I.

Pkt 5.A.

Opieka długoterminowa (ODL) dla chorych z powikłaniami

• W części o ODL dopisać koordynatora opieki długoterminowej dla cukrzycy (opieka domowa, edukacja opiekunów, jasne kryteria kwalifikacji (np. stopa cukrzycowa po zabiegach, ciężka nefropatia). Strategia przewiduje koordynację ODL – warto dodać przypadek cukrzycy.

Pkt 6.D.

Opieka koordynowana dla cukrzycy („KOS-DIAB”)

• W obszarze zmian organizacyjnych dopisać zintegrowaną ścieżkę POZ–AOS–szpital–ODL dla cukrzycy: szybkie rozpoznanie, wdrożenie leczenia, edukacja, dietetyk, okulista, nefrolog, podolog/poradnia stopy cukrzycowej, zdrowie psychiczne. Strategia już akcentuje koordynację POZ–AOS i optymalne ścieżki kliniczne – tu proponujemy konkretny program.
• Wskazać minimalny standard: wizyta edukacyjna ≤14 dni od rozpoznania, konsultacje dietetyczne ≤30 dni, podolog, psycholog, pakiet badań.

Stopa cukrzycowa i amputacje – interwencja wysokiego wpływu

• Utworzyć sieć poradni stopy cukrzycowej (poziom powiat/województwo) z szybką ścieżką: spadek amputacji dużych. To wpisuje się w racjonalizację AOS i odciążanie szpitali (Artykuł amputacje)

Pkt 7.C.

Kadry i standardy kompetencji

• W bloku „kadry” wprowadzić obowiązkową dostępność edukatora diabetologicznego i dietetyka w POZ/AOS (na 10 tys. pacjentów) – z finansowaniem koszyka edukacji. Strategia zakłada wsparcie kadr, ale brakuje zawodów kluczowych w diabetologii.
• Program szkoleń dla pielęgniarek POZ w zakresie samokontroli, obsługi CGM/pomp; odciąża to AOS/szpitale.

8.A-C.

Technologie i e-zdrowie dla cukrzycy

• W rozdziale o cyfryzacji dopisać telemonitoring glikemii (CGM/FGM) z automatycznym zasilaniem IKP/P1 i alertami dla zespołów POZ/AOS oraz „nawigatora pacjenta”. Strategia podkreśla, że cyfryzacja i AI mają odciążyć system – cukrzyca jest idealnym use-casem.
• Wskazać priorytet: refundacja i interoperacyjność urządzeń (sensory/pompy) oraz rejestr jakości (HbA1c time-in-range, hipoglikemie ciężkie).

Retinopatia i nefropatia – skrining populacyjny

• Ująć skriningi dla wszystkich z T1/T2. Zgodne z akcentem Strategii na wczesne wykrywanie i innowacje.

8.D.

Bezpieczeństwo lekowe – komponent „diabetologiczny”

• W części o bezpieczeństwie lekowym wskazać krytyczne grupy: insuliny, paski, sensory, GLP-1; wymóg monitorowania łańcucha dostaw i zapasów interwencyjnych. Strategia ogólnie opisuje bezpieczeństwo lekowe – warto doprecyzować dla chorób przewlekłych jak cukrzyca.