- Duży niepokój i wiele spekulacji rodzi nowelizacja specustawy. Zabrakło rzeczywistych konsultacji społecznych i rzetelnej analizy sytuacji osób uchodźczych.
- Obserwujemy spadek aktywności organizacji pomocowych działających na rzecz osób w kryzysie uchodźczym, co przekłada się na mniejszą ilość świadczonej pomocy.
- Mamy pomysł stworzenia stanowiska asystenta rodziny uchodźczej ds. adaptacji i społecznego włączenia, który/a mógłby pomagać rozwiązywać problemy codziennego życia rodziny uchodźczej i ułatwiać adaptację do polskich warunków.
– Te i inne tematy związane z sytuacją osób uchodźczych poruszyliśmy na spotkaniu Zespołu Praw Uchodźczych Inicjatywy „Nasz Rzecznik” 18 stycznia. W gronie przedstawicielek organizacji pozarządowych i osób uchodźczych decydowaliśmy też, jakie sprawy i postulaty przekażemy RPO i przedstawiciel(k)om Biura RPO podczas spotkania z koordynator(k)ami Inicjatywy „Nasz Rzecznik” 24 stycznia.
Ostatnie wydarzenia i najbliższe plany Inicjatywy „Nasz Rzecznik”:
- 13 stycznia odbyło się spotkanie Zespołu Klimat/Ochrona Środowiska z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i ekspert(k)ami z Biura RPO. Przedstawiliśmy wiele istotnych tematów i rekomendacji dotyczących praw człowieka i ochrony środowiska. Obszerna relacja dostępna jest na stronie naszrzecznik.pl:
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-ochrona-srodowiska-klimat-z-rpo-13-stycznia/
- Spotkanie 2 grudnia Zespołów Praw Opiekunów/ek i Praw Kobiet z Rzecznikiem Praw Obywatelskich przyniosło m.in. reakcję RPO na postulat zgłoszony przez Fundację „Rodzic w mieście”, dotyczący dyrektywy work-life balance. Rzecznik przygotował wystąpienie w tej sprawie do Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania z propozycją zwiększenia wysokości świadczenia rodzicielskiego dla obojga rodziców do 100%:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-zycie-zawodowe-prywatne-rodzicow-dyrektywa-implementacja
Fundacja „Rodzic w mieście” i Akcja Demokracja przygotowały petycję w sprawie dyrektywy do Minister Rodziny i Polityki Społecznej. Zachęcamy do jej podpisywania i udostępniania.
http://bit.ly/podpisz-petycje-dyrektywa-work-life-balance
- W zespole redakcyjnym ds. opracowania Manifestu w sprawie zdrowia psychicznego opracowaliśmy uwagi do projektu nowelizacji ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, które zgłosiliśmy do Ministerstwa Zdrowia:
- Kontynuujemy współpracę z Rzecznikiem Praw Pacjenta. Możemy zgłaszać postulaty także do tej instytucji i możemy to zrobić również jako Zespół Praw Uchodźców/czyń. W najbliższym czasie planowane jest spotkanie z przedstawiciel(k)ami Rzecznika Praw Pacjenta.
- 24 stycznia zaplanowane jest spotkanie RPO z koordynatorami/kami zespołów Inicjatywy „Nasz Rzecznik”. Zespół Praw Uchodźców/czyń będą reprezentowały koordynatorka Eliza Gaust i Natalia Boyko (Platforma Talk To Loop).
Sprawy bieżące:
- Natalia Boyko mówiła o raporcie przygotowanym przez Mapuj Pomoc. Po ostatniej aktualizacji bazy NGO-sów widać tendencję spadkową aktywności organizacji. Ponad 300 z nich wstrzymało działalność, co przekłada się na zmniejszenie ilości pomocy świadczonej osobom uchodźczym. Obserwowana jest też tendencja braku równowagi między liczbą NGO-sów a beneficjentów. Np. w województwie podkarpackim jest dużo więcej NGO-sów niż beneficjentów. Raport odnotowuje też bardzo duży spadek świadczenia pomocy psychologicznej.
- Aleksandra Żegota z Fundacji Batorego zapowiedziała uruchomienie otwartego konkursu dotacyjnego dla organizacji społecznych działających na rzecz uchodźców/czyń wojennych z Ukrainy. Termin jego ogłoszenia powinien być znany w ciągu miesiąca. Będzie to konkurs na działania integrujące, wielokulturowe i pozwalające na zadomowienie się osób uchodźczych w lokalnych społecznościach.
- Koordynatorka Zespołu, Eliza Gaust, podsumowała działania w ramach projektu Fundusz Solidarności z Ukrainą – Inicjatywa „Nasz Rzecznik”, OFOP, współtworzonego przez stowarzyszenia HaKoach i Mudita. Czteromiesięczny projekt obejmował wsparcie informacyjne, psychologiczne i integracyjne osób uchodźczych. Odbyło się też szkolenia dla osób uchodźczych z Ukrainy i organizacji pomocowych, w tym dwa warsztaty „Jak zgłaszać sprawy RPO?”. Stowarzyszenie Hakoach, oferujące m.in. wsparcie psychologiczne i integracyjne osobom uchodźczym, poszukuje obecnie środków na kolejne działania pomocowe.
Eliza Gaust zauważyła też, że organizacje pomocowe powinny podjąć działania na rzecz osób starszych z Ukrainy przebywających w naszym kraju. W Łodzi takie działania realizuje Stowarzyszenie Ethnos.
- Zofia Wojciechowska (Instytut Zdrowia i Hirtiterapii z Mrągowa) opowiedziała o skardze, jaką złożył jej syn, Dominik, i o interwencji Biura RPO. Była to skarga na wojewodę dolnośląskiego na opieszałość w rozpatrywaniu wniosków o legalność pobytów. Procedury ciągną się nieraz nawet kilka lat i nigdzie tak długo jak we wrocławskim urzędzie, co wykazała Najwyższa Izba Kontroli. Do tego cudzoziemcom nie przysługuje już prawo do składania w sądzie skarg i domagania się zadośćuczynienia. Interwencję w tej sprawie podjął Zespół ds. Równego Traktowania Biura RPO:
https://immigrants-citizens-people.blogspot.com/2023/01/skuteczna-interwencja-komitetu.html?m=1
Sprawy i postulaty do przekazania RPO:
- Obawy w związku z nowelizacją specustawy, że zmiany mogą pociągnąć za sobą pogorszenie sytuacji uchodźców. Osoby przebywające w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania mają partycypować w kosztach zakwaterowania i wyżywienia. Kolejna zmiana to uszczelnianie wypłaty świadczeń i m.in. ryzyko utraty świadczenia 500+, gdy osoby będą wyjeżdżały z Polski.
Projekt ustawy zmieniającej warunki pomocy dla ukraińskich uchodźców i uchodźczyń w Polsce nie był wystarczająco przedyskutowany i przeanalizowany przez środowiska społeczne i pozarządowe, które pomagają obywatelom Ukrainy.
Natalia Boyko stwierdziła, że należy wystosować do RPO postulat wstrzymania nowelizacji ustawy do momentu odpowiedniej analizy/ sondażu realnej sytuacji w punktach zbiorowego zamieszkania dla osób uchodźczych. Wiele kobiet z dziećmi jest bezrobotnych, bo nie ma z kim zostawić dzieci. Obcięcie 500+ spowoduje, że matki nie będą miały za co utrzymać dzieci.
Olena Dekhtiar (CKP Warszawa) zapoznała się z projektem nowelizacji specustawy. Zauważa, że długie oczekiwanie na zmiany powoduje zdenerwowanie i niepewność. Jest wiele spekulacji, jak będzie wyglądała sytuacja po zmianach, np. że będzie niemożliwe uzyskanie zgody na pobyt i pracę przez 3 lata. Osoby, które nie pracują w Polsce, np. osoby starsze, kobiety w ciąży czy na urlopie macierzyńskim nie składają wniosków o możliwość pracy. Nie wiadomo, czy po 24 sierpnia 2023 będą mogły pozostać w Polsce. Jest duża niepewność. Ukrainki/ńcy, którzy nie mają statusu UKR w świetle prawa polskiego są uważani za osoby uchodźcze. Gdy składają wniosek o pozwolenie na pracę, dostają odmowy, bo są traktowani jako uchodźcy/czynie.
Ponadto brak jest:
– klarownej informacji co do statusu osób przebywających na terenie Polski, które przekroczyły granicę do 24.02 i mają ważne dokumenty na podstawie stanu pandemii.
– informacji co do podstawy prawnej ubiegania się o kartę pobytu osób z niepełnosprawnościami, niepracujących matek lub osób w podeszłym wieku
– przyspieszonych mechanizmów potwierdzenia niepełnosprawności u dzieci, na skutek czego pojawia się problem z wypłatami świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami.
Kolejny problem, to utrata statusu UKR u dorosłych i dzieci. Bywa, że osoby z Ukrainy tracą status bez powodu, a w przypadku dzieci do lat 13 rodzice nie mogą samodzielnie sprawdzić ich statusu z wyprzedzeniem, ponieważ młodsze dzieci nie mają profilu zaufanego. Bałagan w przepisach powoduje, że matka może nie wiedzieć, że dziecko straciło status UKR. O utracie statusu przez dziecko dowiaduje się np. na wizycie u lekarza. Brak statusu skutkuje tym, że wizyta staje się odpłatna lub przesuwana w czasie. Matka musi pojechać z dzieckiem do urzędu, by odnowić status, a potem ponownie umówić się na wizytę u lekarza. Z powodu braku statusu UKR matka nie otrzymuje też świadczenia 500+.
Projekt nowelizacji ustawy przewiduje możliwość ubiegania się o pozwolenie na pracę i pobyt czasowy w Polsce. Będzie ono obowiązywało przez rok. Może to być problematyczne w przypadku osób, które straciły paszport lub podczas przekraczania granicy nie miały paszportu. A paszport jest potrzebny do ubiegania się o kartę pobytu. Może to być problem finansowy. Także dla osób starszych, które nie posługują się profilem zaufanym i nie korzystają z emaila (są wykluczone cyfrowo).
Dodatkowo, Ukraińcy boją się PIT-37, deklaracji rocznej. Nie wiedzą, jaka jest procedura składania deklaracji podatkowej.
Temat specustawy i dezinformacji będzie jednym z poruszanych na spotkaniu z RPO.
- Zofia Wojciechowska przedstawiła pomysł powołania Asystenta Rodziny Uchodźczej ds. Adaptacji i Społecznego Włączenia.
Osoby uchodźcze, w szczególności starsze osoby, potrzebują pomocy w przystosowaniu się do polskich warunków, przeżywają zderzenie z polskimi realiami, zmagają się z cyfrowym wykluczeniem i prawnymi wymaganiami polskich urzędów. Z pomocą mogliby im przychodzić asystenci rodzin uchodźczych.
Asystent Rodziny mógłby pomagać rozwiązywać problemy życia rodziny. Osobom uchodźczym ułatwiałby adaptację do polskich warunków i pomogłoby w codziennym funkcjonowaniu w naszym kraju. Niwelowałoby też napięcia w kontaktach z urzędami administracji publicznej, z urzędami pracy a także ośrodkami pomocy społecznej.
Asystenci mogliby działać przy lokalnych MOPS-ach, urzędach miasta lub gminy, jako pracownicy etatowi w urzędach wojewódzkich. To jest ciężka praca, obciążająca czasowo i emocjonalnie i nie ma możliwości, by na dłuższą metę wykonywać takie zadania wolontaryjnie.
Zofia Wojciechowska nawiązała też do tematu opieki zdrowotnej, w tym koniecznej pomocy psychologicznej dla osób uchodźczych z Ukrainy. „Nadmiar złych doświadczeń, które są w bagażu uchodźców generuje szereg nowych problemów w codziennym życiu. Czasem zwykła rozmową z takim asystentem/asystentką byłaby bardzo pomocna, by pozbyć się strachu przed życiem na obczyźnie do którego uchodźcy zostali zmuszeni przez wojnę.”
Ważne:
- Zgłaszajmy i zachęcajmy osoby i organizacje do zgłaszania wniosków/skarg indywidualnych do RPO w prostym formularzu:
https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy
Wnioski, skargi i postulaty można też zgłaszać w języku ukraińskim:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-yak-otrimati-dopomogu-ukraina
- Wsparcie dla osób uchodźczych polecane przez Inicjatywę „Nasz Rzecznik”
https://docs.google.com/document/d/1laBb7nqBkR0lVVFaaVA9h2vtNBqnTL5mpoa9YZ8bbLU/edit
- Nabór do KM Interreg Polska-Ukraina:
- Infolinia Pomocowa dla Ukrainy Stowarzyszenia Mudita pomaga osobom z niepełnosprawnościami i ich bliskim, którzy uciekają przed wojną w Ukrainie.
Infolinia działa od poniedziałku do piątku w godzinach 10:00-18:00. Kontakt można nawiązać drogą telefoniczną oraz mailową w językach polskim i ukraińskim.
Telefon: +48 539 866 471
Mail: ukraina@stowarzyszeniemudita.pl
Tłumaczenie spotkania na język ukraiński: Bogdana Kosmyna.
Termin kolejnego spotkania zostało zaplanowane na 16 lutego, godz. 17.30.
