- Chłopak z zanikiem mięśni nie zdał matury, zabrakło mu trzech punktów z matematyki. Komisja twierdzi, że „zrobiono wszystko w tej sprawie, a IPET się nie liczy”. Szkoła sugeruje, że matura nie jest mu potrzebna i może wybrać inną ścieżkę edukacyjną.
- Jedną z najczęstszych form przemocy wobec dzieci i młodzieży w spektrum autyzmu w szkole jest wykluczenie. Przemoc ma wiele twarzy i jest obecna w życiu osób w spektrum autyzmu od najmłodszych lat. Dotyka ich także wtedy, gdy stają się dorośli i wypadają z systemu wsparcia bądź zderzają z barierami w pracy.
Ostatnie wydarzenia:
13 stycznia odbyło się spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawiciel(k)ami/kami Zespołu Ochrona Środowiska/Klimat Inicjatywy „Nasz Rzecznik”. W trakcie padła prośba Rzecznika, aby przesyłać do Biura RPO materiały i ekspertyzy dotyczące tematów poruszanych na spotkaniu.
24 stycznia miało miejsce spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z koordynatorami/kami zespołów Inicjatywy „Nasz Rzecznik”. W imieniu Zespołu Edukacja Włączająca głos zabrała Sylwia Kowalska (Fundacja Autism Team, Inicjatywa obywatelska „Chcemy całego życia!”, Społeczne Pogotowie Interwencyjne). Podziękowała RPO w imieniu samorzeczników i samorzeczniczek w spektrum autyzmu za wsparcie honorowym patronatem RPO kampanii Klubu Świadomej Młodzieży pod hasłem „Szkoła przyjazna dla autyzmu”.
Sylwia Kowalska podkreślała, że Zespół Edukacja Włączająca współtworzą uczniowie z własnymi potrzebami edukacyjnymi. To właśnie młodzi samorzecznicy i samorzeczniczki wysunęli postulat zakazu stosowania przemocowego, siłowego unieruchamiania osób z niepełnosprawnościami i w spektrum autyzmu, które często prowadzi do obrażeń i zagraża ich zdrowiu i życiu. Bywa, że rodzice nieświadomie podpisują zgodę na przytrzymywanie, nie zdając sobie sprawy, że wobec ich dzieci mogą być zastosowane metody przemocowe.
Ważnym postulatem samorzeczniczek i samorzeczników w spektrum autyzmu, zaproponowanym jeszcze na spotkaniu „Samorzecznicy u Rzecznika” w marcu 2022 r. jest odejście od punktowej oceny zachowania, dyskryminującej i krzywdzącej uczniów i uczennic z neutrotrudnościami. Postulat był wsparty przez Rzecznika Praw Obywatelskich i pełnomocniczkę Monikę Wiszyńską-Rakowską. Obecnie młodzi będą wnosić o stosowne zmiany w regionach, także w ramach kampanii społecznej.
Na przełomie roku nieoczekiwanie została obniżona subwencja oświatowa dla szkół, w których uczniowie korzystają z edukacji domowej. Jak podkreślała Sylwia Kowalska, edukacja domowa to często skuteczny ratunek dla dziecka w kryzysie i systemowy bypass, ułatwiający powrót do zdrowia i normalnego życia.
Kolejne podniesione tematy dotyczyły braku realizacji orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego i wciąż (mimo interwencji RPO) problemów z dowozami do szkół uczniów i uczennic z niepełnosprawnościami. Potrzebne jest też wprowadzenie IPET-ów adaptacyjnych, które powinny być standardem, podobnie jak samorządy uczniowskie w szkołach specjalnych. Brak obowiązku tworzenia samorządów uczniowskich w szkołach specjalnych dyskryminuje uczniów i uczennice tych szkół.
Zespół Edukacja Włączająca mocno wspiera też postulat Towarzystwa Tłumaczy i Wykładowców Języka Migowego GEST odnośnie wprowadzenie wymogu znajomości polskiego języka migowego (PJM) przez nauczycieli i pedagogów w Ośrodkach dla Dzieci Głuchych i Słabosłyszących i prowadzenia zajęć w polskim języku migowym.
W styczniu doszło również do spotkania Moniki Wiszyńskiej-Rakowskiej, pełnomocniczki RPO ds. wdrażania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, z przedstawicielkami Protestu OzN i ich rodzin.
3 lutego odbyło się spotkanie delegacji sygnatariuszy/szek listu w sprawie dr Hanny Machińskiej z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. W imieniu Inicjatywy „Nasz Rzecznik” i OFOP w spotkaniu wzięły udział Katarzyna Batko-Tołuć i Joanna Gzyra-Iskandar.
Interwencje RPO w odpowiedzi na nasze postulaty w styczniu 2023:
- RPO wsparł postulat Zespołu Praw Kobiet w sprawie urlopów rodzicielskich i dyrektywy work-life balance.
Powołując się na postulat zgłoszony przez Fundację Rodzic w mieście, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Anny Schmidt, Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania, w sprawie implementacji unijnej dyrektywy work-life balance dotyczącej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.
W swoim wystąpieniu RPO wnioskuje m.in., by urlop rodzicielski dla każdego rodzica wynosił 100% uposażenia. Przepisy przyznające ojcu dziecka zasiłek w wysokości jedynie 70% podstawy wymiaru zasiłku, podczas gdy matce – 81,5%, powodowałyby dalsze wypychanie kobiet z rynku pracy.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-zycie-zawodowe-prywatne-rodzicow-dyrektywa-implementacja
- W odpowiedzi na postulat Zespołu Praw Opiekunek/ów dotyczący wydłużenia okresu opłacania składek emerytalno-rentowych na osobę pobierającą świadczenie opiekuńcze (obecnie odprowadzanych tylko przez minimalny okres uprawniający do najniższej emerytury – 20 lat dla kobiety i 25-lat dla mężczyzny) na cały okres sprawowania opieki, zastępca RPO Stanisław Trociuk wystąpił do minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg.
Wystąpienie RPO i odpowiedź Stanisława Szweda, sekretarza stanu w MRiPS:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-opiekunowie-ozn-skladki-oplacanie-mrips-odpowiedz
- Rzecznik Praw Obywatelskich i pełnomocniczka RPO ds. wdrażania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, Monika Wiszyńska-Rakowska, podjęli interwencję w sprawie siłowego przytrzymania dziecka w spektrum autyzmu, które spowodowało u niego obrażenia ciała.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/interwencja-silowe-przytrzymanie-dziecko-autyzm
RPO zwrócił się do Kuratora Oświaty i Komendanta Policji o wyjaśnienia w sprawie.
O wprowadzenie zakazu stosowania przemocowego, siłowego unieruchamiania osób z niepełnosprawnościami i w spektrum autyzmu wnioskowali do RPO samorzecznik w spektrum autyzmu Jan Gawroński z Klubu Świadomej Młodzieży przy Fundacji Autism Team oraz Zespół Edukacja Włączająca Inicjatywy „Nasz Rzecznik”.
- W odpowiedzi na postulat Fundacji Różowa Skrzyneczka i Zespołu Praw Kobiet, RPO zwrócił się do resortu finansów w sprawie obniżenia VAT na kubeczki menstruacyjne, co przyczyniłoby się do ograniczenia „ubóstwa menstruacyjnego”.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-kubeczki-menstruacyjne-vat-mf
- Zespół Praw Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze RPO zwrócił się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w odpowiedzi na skargę indywidualną dotyczącej żądania w sprawie o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od przez Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy dostarczenia przez matkę dorosłej osoby z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną m.in. Od matki żądano szczegółowego opisu zakresu czynności opiekuńczych i pielęgnacyjnych wykonywanych przy synu z uwzględnieniem, ile razy w tygodniu, ile razy dziennie i w jakich ramach czasowych dana czynność jest wykonywana, pod rygorem pozostawienia wniosku o świadczenie bez rozpatrzenia. Przedstawicielka RPO prosiła o przedstawienie stanowiska w sprawie, szczególnie odnośnie zasadności i podstaw prawnych żądań Urzędu oraz rozważenie podjęcia stosownych działań. Sprawa była podjęta przez Zespół Praw Opiekunek/ów i przedstawiana RPO także na spotkaniach z Rzecznikiem.
Bieżące wydarzenia:
12 lutego z okazji Dnia Opiekuna ruszyła kampania informacyjna w postaci serii memów, którą zainicjował Zespół Praw Opiekunów/ek Inicjatywy “Nasz Rzecznik”. Grafiki wskazywały na absurdy i braki w systemie wsparcia, z jakimi mierzą się opiekunki i opiekunowie osób z niepełnosprawnościami. Akcja „rozsiała się” w social mediach, na zaprzyjaźnionych profilach. Kampania została też opisana na portalach m.in. Onet, na.Rencie.pl i niepełnosprawni.pl.
21 lutego w łódzkiej Fabryce Aktywności Miejskiej z okazji Światowego Dnia Sprawiedliwości Społecznej w ramach tygodniowego cyklu spotkań „Otwórzmy wszystkie drzwi” odbędzie się rozmowa o różnych aspektach wykluczenia młodzieży w spektrum autyzmu. Będzie ją moderowała członkini naszego zespołu, Marta Szymczyk. Wśród prelegentów będzie członek Zespołu Edukacja Włączająca, samorzecznik w spektrum autyzmu, Jan Gawroński.
31 marca w Biurze RPO planowane jest spotkanie z samorzecznikami w spektrum autyzmu w formule podobnej do ubiegłorocznego spotkania „Samorzecznicy u Rzecznika”. Wezmą w nim udział m.in. członkowie Klubów Świadomej Młodzieży z kilku polskich miast.
Kwietniowa kampania z okazji miesiąca wiedzy o autyzmie
Jest to działanie, które Inicjatywa „Nasz Rzecznik” będzie realizować wraz z Biurem RPO. W dalszej części spotkania zastanawialiśmy się nad koncepcją tej kampanii.
Tematem przewodnim kampanii ma być zapobieganie różnym formom przemocy, jakiej często doświadczają osoby w spektrum. Podejmiemy m.in. temat siłowego przytrzymywania osób w spektrum autyzmu.
Paulina Zawadzka (Fundacja Artonomia) zauważyła, że najczęstszym przejawem przemocy wskazywanym przez ankietowaną młodzież w szkole było wykluczenie. W podobnym tonie wypowiadała się Sylwia Kowalska. – Szkoła i wszystko to co się w niej dzieje: przerwy, toalety, wycieczki, a zatem wszystko to, co jest poza lekcjami – stwarza okazję do przemocy. Twórczyni Społecznego Pogotowia Interwencyjnego zwróciła też uwagę na brak wsparcia, gdy młody człowiek kończy szkołę i „wypada” z systemu. Brakuje bazy informacyjnej, co dalej z uczniami kończącymi szkoły branżowe. Obserwujemy wmanipulowanie osób w spektrum autyzmu w sytuacje społeczne, których nie rozumieją. Rośnie liczba takich sytuacji i spraw.
Dr Bożena Chrostowska z Olsztyna zwróciła uwagę na sytuacje, gdy rówieśnicy udają koleżeństwo, przyjaźń, by wykorzystać osoby w spektrum. Tymczasem te osoby nie potrafią zidentyfikować takich zachowań. W efekcie m.in. wchodzą w konflikty z prawem. Nie ma narzędzi, by ten problem poprawnie zdiagnozować.
Izabela Hnidziuk-Machnica (Fundacja ALEKlasa) opowiedziała o problemach osób z autyzmem wchodzących na rynek pracy. Nauczone złymi doświadczeniami, bywają podejrzliwe, boją się, że oferowane wsparcie może być fałszywe, że „wszędzie czai się coś złego”. Przemoc ma wiele twarzy i niestety towarzyszy osobom w spektrum autyzmu od najmłodszych lat. Gdy ktoś jest życzliwy, chce pomagać, dorosłe osoby w spektrum boją się mu zaufać. Wielopoziomowa przemoc o wielu obliczach doświadczana na różnych etapach życia potęguje lęk osób w spektrum, co prowadzi do jeszcze większego wycofywania się ze świata.
Alina Kozińska, prezeska zarządu Federacji Inicjatywy Oświatowych, mówiła o specyfice szkół wiejskich i w małych miejscowościach. Edukacja uczniów o specjalnych potrzebach wiąże się z pieniędzmi, które samorządy otrzymują w ramach przysługującej dzieciom z OKS wyższej subwencji oświatowej. Rodzice bardzo często jednak nie wiedzą, że szkoła dostaje dodatkowe pieniądze na ich wsparcie ich dzieci. Część szkół ma źle naliczane dotacje lub nie otrzymuje ich. W rezultacie dzieci zostają pozbawione niezbędnego wsparcia i możliwości nauki w przyjaznym środowisku. Alina Kozińska przytoczyła konkretny przykład braku wsparcia dla ucznia z OKS, sprawy, w której interweniowała. Problem powinien być nagłośniony medialnie, jeśli oczywiście rodzice i uczniowie wyrażą taką wolę. Potrzebne są też badania, jak w skali kraju rozdzielane są i wydawane środki mające wspierać dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Brak lub niedostateczne wsparcie to też forma jako przemocy, jaką można wyeksponować w kwietniowej kampanii – przekonywała Alina Kozińska.
Dr Agnieszka Kossowska (Fundacja Rozwoju Edukacji Empatycznej) zwróciła uwagę na fakt, że nie tylko dzieci, ale i dorośli, a konkretnie nauczyciele, stosują przemoc. – Nasz absolwent był wspierany przez rówieśników, a nie przez nauczycieli. Dzieci rozumieją specjalne potrzeby, ale dorośli nie. Wymagają np. od ucznia pięknego, wyraźnego pisania na matematyce. Pojawiają się także inne absurdy.
Katarzyna Kosecka, jedna z liderek Protestu OzN i ich Rodzin, opisała sytuację, w której chłopak z zanikiem mięśni nie zdał matury, bo zabrakło mu trzech punktów z matematyki. Komisja twierdzi, że „zrobiono wszystko w tej sprawie, a IPET się nie liczy”. Szkoła sugeruje, że chłopakowi matura nie jest potrzebna i może wybrać inną ścieżkę edukacyjną. Tymczasem, jeśli uczeń/uczennica mają orzeczenie, rodzic ma prawo żądania pisemnego uzasadnienia. – Są niezabezpieczone potrzeby wynikające z orzeczeń. Szkoły interpretują orzeczenia w dowolny sposób. Trzeba przypominać dyrektorom o obowiązkach i prawach wynikających z prawa oświatowego. W prawie oświatowym decyduje rodzic – przypominała Sylwia Kowalska.
Przemysław Saczuk z Fundacji Pro Aperte opowiedział o realizowanym przez Fundację projekcie koalicji organizacji poradniczych. Organizacje będą opisywać zgłaszane im problemy osób z niepełnosprawnościami z niepełnosprawnością i zamieszczać na zbudowanym portalu artykuły z komentarzem prawnym i doradztwem, jakie należy podjąć działania, by rozwiązać taki problem. Zaplanowane są trzy cykle warsztatów dla rodziców, podczas których będą oni się uczyć, jak właściwie reagować na pojawiające się problemy. W efekcie powstanie poradnik interwencyjny. Organizacje z koalicji mogą włączać się w te działania. 13 maja odbędzie się pierwsze spotkanie sieciujące tworzącej się koalicji. Kolejne spotkanie planowane jest we wrześniu w Łodzi. Izabela Hnidziuk-Machnica zaproponowała, by projekt Pro Aperte był też nagłośniony podczas corocznej konferencji Fundacji ALEKlasa 14 października.
Miłosz Bronisz, samorzecznik z Poznania, wskazał, że również bariery sensoryczne są formą przemocy. – Zrezygnowałem ze szkoły integracyjnej, żeby móc się rozwijać. Bariery, jakie napotykają uczniowie i uczennice, to jest odbieranie im przyszłości – stwierdził.
Janek Gawroński zauważył, że przemocą systemową jest też przerzucanie przez MEiN odpowiedzialności na dyrektorów szkół, także w kwestii zastąpienia ocen punktowych zachowania oceną opisową. – To ministerstwo powinno zadziałać, znosić bariery, oceny zachowania – powiedział Jan.
Izabela Hnidziuk-Machnica zwróciła też uwagę, że uczniowie i uczennice poddawani są częstokroć presji ze strony rodziców, którzy poprzeczkę edukacyjną i terapeutyczną dla swoich dzieci w spektrum autyzmu ustawiają za wysoko, wbrew logice. – Dzieci nie mogą do niej doskoczyć, nie mówiąc o przeskoczeniu – mówiła przedstawicielka Fundacji ALEKlasa. W dobrej wierze często rodzice katują dzieci w imię „lepszej przyszłości”. Rodzice borykają się z brakiem psychoedukacji, potrzebują wiedzy.
Podsumowując spotkanie uznaliśmy, że naszym zadaniem jest podjąć w kwietniowej kampanii wielowątkowy temat przemocy, uczulić decydentów, społeczeństwo, „zaopiekować” rodziców i włączyć ich do debaty.
Ustaliliśmy, że formuła kwietniowej kampanii nagłaśniającej potrzeby i problemy, z jakimi mierzą się osoby w spektrum autyzmu, powinna się opierać na historiach – świadectwach – konkretnych osób, które doświadczyły różnych form przemocy lub ją współprzeżywały.
W dalszym ciągu będziemy się wymieniać wiedzą, dorzucać pomysły i wspierać, by wspólnie przygotować kwietniową kampanię.
Ważne szkolenia:
15 marca w godz. 9.00-11.00 i 17.00-19.00 odbędzie się szkolenie pt. „Społeczne i psychologiczne aspekty zaginięć. Doświadczenia Fundacji ITAKA” dla pracowników/czek infolinii pomocowych i organizacji z Koalicji Infolinii. Poprowadzi je Agata Nowacka, psycholożka i koordynatorka Zespołu Poszukiwań i identyfikacji Fundacji ITAKA.
W II połowie maja przewidziane jest kolejne szkolenie w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich pod hasłem “Jak zgłaszać sprawy do RPO” dla Koalicji Infolinii ale też organizacji z Inicjatywy „Nasz Rzecznik”.
Ważne i aktualne:
Zgłaszamy i zachęcajmy do zgłaszania przypadków naruszania praw, postulatów i wniosków do RPO w prostym formularzu:
https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy
Następne spotkanie zespołu odbędzie się 13 marca (poniedziałek) o godz. 18.00.
