- 24 stycznia RPO entuzjastycznie odniósł się do koncepcji asystenta/ki rodziny uchodźczej ds. adaptacji i społecznego włączenia. Taka osoba pomagałaby rozwiązywać problemy codziennego życia rodziny uchodźczej i ułatwiała adaptację do polskich warunków.
- Społecznicy/czki wspierający osoby w kryzysie uchodźczym, organizacje i infolinie pomocowe potrzebują wspólnej platformy, na której można byłoby znaleźć odpowiedzi na najczęstsze pytania i opisane ścieżki postępowania w konkretnych, często występujących przypadkach. Platforma powinna też zawierać też bazę wniosków i formularzy, które mogłyby m.in. wspomóc legalizację pobytu.
Spotkania z RPO:
13 stycznia odbyło się spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z przedstawicielami/kami Zespołu Ochrona Środowiska/Klimat.
24 stycznia miało miejsce spotkanie Rzecznika Praw Obywatelskich z koordynatorami/kami zespołów Inicjatywy „Nasz Rzecznik”. Nasz zespół reprezentowały koordynatorka Zespołu, Eliza Gaust (Stowarzyszenie Hakoach) i Natalia Boyko (Platforma Talk To Loop). Mówiły o tym, że nadal bardzo brakuje jasnej polityki migracyjnej i odpowiednich regulacji. Brak informacji rodzi niepewność i dezinformację. Eliza Gaust zwróciła też uwagę, że projekt ustawy zmieniającej warunki pomocy dla ukraińskich uchodźców i uchodźczyń w Polsce nie był wystarczająco przedyskutowany i przeanalizowany przez środowiska społeczne i pozarządowe, które pomagają obywatelom Ukrainy.
W wyniku nowelizacji specustawy pojawiają się następujące problemy:
– Brak klarownej informacji co do statusu osób przebywających na terenie Polski, które przekroczyły granicę do 24 lutego 2022 r. i mają ważne dokumenty na podstawie stanu pandemii.
— Brak informacji co do podstawy prawnej ubiegania się o kartę pobytu osób z niepełnosprawnościami, niepracujących matek lub osób w podeszłym wieku.
— Brak przyspieszonych mechanizmów potwierdzenia niepełnosprawności u dzieci, na skutek czego pojawia się problem z wypłatami świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami.
Dla wielu osób z Ukrainy obowiązek częściowej odpłatności za korzystanie z ośrodków zbiorowego zakwaterowania będzie wielkim wyzwaniem natury socjalnej.
Problemem jest też nieświadoma utrata statusu UKR u osób dorosłych i brak możliwości sprawdzenia tego statusu u dzieci do 13 roku życia (brak Profilu Zaufanego), co niesie za sobą utratę świadczeń 500+, komplikacje w momencie wizyty u lekarza i dodatkowe procedury biurokratyczne.
Eliza Gaust alarmowała też, że znaczna liczba organizacji, które działały od 24 lutego 2022 zamknęła swoją działalność, co wynika z raportów organizacji monitorujących. – Konieczne jest też wsparcie psychologiczne dla osób uchodźczych z Ukrainy – przekonywała.
Natalia Boyko zwróciła uwagę na problemy, jakie spotykają osoby z Ukrainy w polskich urzędach. Nie chodzi tutaj tylko o kwestie językowe, ale też o negatywne nastawienie pracowników urzędów. Dodatkowo osoby uchodźcze często pozbawione są możliwości zgłoszenia nieprawidłowości. Natalia Boyko podkreśliła potrzebę przeprowadzenia szkoleń z zakresu komunikacji interkulturowej dla urzędników.
Uchodźcy/czynie, w szczególności osoby starsze, potrzebują pomocy w przystosowaniu się do polskich warunków, przeżywają zderzenie z polskimi realiami, zmagają się z cyfrowym wykluczeniem. Dobrym rozwiązaniem byłoby powołanie instytucji Asystenta Rodziny Uchodźczej ds. Adaptacji i Włączenia Społecznego – to propozycja członkini Zespołu, Zofii Wojciechowskiej, społeczniczki z Mrągowa. Asystenci mogliby działać przy lokalnych MOPS-ach, urzędach miasta lub gminy, jako pracownicy etatowi w urzędach wojewódzkich.
Rzecznik bardzo pozytywnie odniósł się do koncepcji powołania asystentów rodzin uchodźczych i poprosił o szczegółowe jej opracowanie, z opisem umocowania takiego stanowiska, by mógł tę koncepcję wesprzeć.
RPO zapewniał, że Biuro RPO kilkukrotnie podejmowało wystąpienia do strony rządowej w sprawie osób, które przekroczyły granicę przed 24 lutego. – W sprawie częściowych opłat za pobyt uchodźców dwa tygodnie temu wystąpiliśmy do ministerstwa. Czekamy na odpowiedź. Zbadamy problem utraty statusu UKR u dzieci – prosimy o wnioski indywidualne w konkretnych sprawach, byśmy mogli prześledzić procedury.
Eliza Gaust przypomniała też o dramacie, który w dalszym ciągu trwa na granicy polsko-białoruskiej. – Zima to okres szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia osób uchodźczych. Brakuje pomocy humanitarnej i medycznej. Tułanie się po lesie w obcym otoczeniu, bez dostępu do wody pitnej, jedzenia, odpowiednich ubrań – to rzeczywistość wielu osób szukających godnego i bezpiecznego życia i pomocy prawnej na terenie Polski i Unii Europejskiej. Nie ukrywamy, że jesteśmy zaniepokojeni odwołaniem dr Hanny Machińskiej ze stanowiska Zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich. Zwracamy się z pytaniem, czy nadal będzie można liczyć na obecność osób z Biura RPO w lasach i miejscach detencji?
W odpowiedzi Rzecznik podkreślił, że ta działalność będzie kontynuowana. Pięć dodatkowych etatów dla Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur oznacza możliwość większej liczby wizytacji w miejscach detencji. ZRPO Wojciech Brzozowski powiedział, że sprawy białoruskie wyszły na pierwszy plan jego działalności. – Byłem już na granicy, w szpitalu w Hajnówce, spotkałem się z grupą Granica. Przez cały czas podejmuję interwencje w tych sprawach, jak w sprawie trzech Afgańczyków na bagnach w Siemianówce. To teraz punktowe, nagłe interwencje. Zapewniam, że będę się tą tematyką nadal zajmować, że można do mnie w takich sprawach przyjść i że o tym nie zapomnę.
Podsumowanie spotkania z RPO 24 stycznia:
3 lutego odbyło się spotkanie przedstawicieli_ek sygnatariuszy/szek listu w sprawie dymisji dr Hanny Machińskiej z RPO i jego zastępcą, prof. Wojciechem Brzozowskim. W spotkaniu z ramienia Biura RPO wzięli udział: Maciej Nowicki (Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Grupa Granica), Katarzyna Batko-Tołuć (Inicjatywa „Nasz Rzecznik”, OFOP), Anna Błaszczak-Banasiak (Amnesty International), Karolina Gierdal (Kolektyw Szpila, Stowarzyszenie Lambda Warszawa), Joanna Gzyra-Iskandar (OFOP, „Nasz Rzecznik”), Magdalena Pecul-Kudelska (Obywatele RP).
Obszerne podsumowanie na stronie:
9 lutego w Biurze RPO odbyło się spotkanie z organizacjami wspierającymi osoby romskie, w tym uchodźców i uchodźczynie z Ukrainy. Oprócz przedstawicieli Centralnej Rady Romów, jak Karolina Kwiatkowska, i innych organizacji, w spotkaniu z urzędnikami BRPO brali też udział samorządowcy z woj. podkarpackiego. Mówiono o konieczności przyjęcia rozwiązań prawnych, które w sposób długotrwały regulować będą działania w stosunku do uchodźców z Ukrainy pochodzenia romskiego. W tej chwili istnieje duże ryzyko wchodzenia w bezdomność i wykluczenia społecznego dużej grupy tych osób. Zwrócono też uwagę na niskie uczestnictwo dzieci w systemie edukacji, zarówno polskim – stacjonarnym, jak i ukraińskim – zdalnym. Jednym z powodów jest brak dostępu do sprzętu umożliwiającego udział w zajęciach zdalnych. Pojawiła się deklaracja Rzecznika, że wszystkie te postulaty będą brane pod uwagę i że będzie wspierał osoby romskie.
Interwencje RPO w odpowiedzi na nasze postulaty w styczniu 2023:
- RPO wsparł postulat Zespołu Praw Kobiet w sprawie urlopów rodzicielskich i dyrektywy work-life balance. Powołując się na postulat zgłoszony przez Fundację Rodzic w mieście, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Anny Schmidt, Pełnomocniczki Rządu ds. Równego Traktowania, w sprawie implementacji unijnej dyrektywy work-life balance dotyczącej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Termin jej implementacji przez państwa Unii Europejskiej upłynął 2 sierpnia 2022 r.
W swoim wystąpieniu RPO wnioskuje m.in., by urlop rodzicielski dla każdego rodzica wynosił 100% uposażenia. Przepisy przyznające ojcu dziecka zasiłek w wysokości jedynie 70% podstawy wymiaru zasiłku, podczas gdy matce – 81,5%, powodowałyby dalsze wypychanie kobiet z rynku pracy.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-zycie-zawodowe-prywatne-rodzicow-dyrektywa-implementacja
Niestety parlamentarzyści z Komisji Rodziny i Spraw Społecznych pozostali głusi na nasze postulaty i na głos RPO.
W odpowiedzi na postulat Fundacji Różowa Skrzyneczka i Zespołu Praw Kobiet, RPO pisze do resortu finansów w sprawie obniżenia VAT na kubeczki menstruacyjne. RPO podkreśla, że objęcie tą samą stawką podatku VAT (5%) wszystkich artykułów higienicznych niezbędnych kobietom przyczyniłoby się do ograniczenia „ubóstwa menstruacyjnego” oraz byłoby proekologiczne.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-kubeczki-menstruacyjne-vat-mf
- W odpowiedzi na postulat Zespołu Praw Opiekunek/ów dotyczący wydłużenia okresu opłacania składek emerytalno-rentowych na osobę pobierającą świadczenie opiekuńcze (obecnie odprowadzanych tylko przez minimalny okres uprawniający do najniższej emerytury – 20 lat dla kobiety i 25-lat dla mężczyzny) na cały okres sprawowania opieki, zastępca RPO Stanisław Trociuk wystąpił do minister rodziny i polityki społecznej Marleny Maląg.
Wystąpienie RPO i odpowiedź Stanisława Szweda, sekretarza stanu w MRiPS:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-opiekunowie-ozn-skladki-oplacanie-mrips-odpowiedz
- Rzecznik Praw Obywatelskich i pełnomocniczka RPO do spraw wdrażania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, Monika Wiszyńska-Rakowska, podjęli interwencję w sprawie siłowego przytrzymania dziecka w spektrum autyzmu, które spowodowało u niego obrażenia ciała.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/interwencja-silowe-przytrzymanie-dziecko-autyzm
O wprowadzenie zakazu stosowania przemocowego, siłowego unieruchamiania osób z niepełnosprawnościami i w spektrum autyzmu wnioskowali do RPO samorzecznik w spektrum autyzmu Jan Gawroński z Klubu Świadomej Młodzieży przy Fundacji Autism Team oraz Zespół Edukacja Włączająca Inicjatywy „Nasz Rzecznik”.
- Zespół Praw Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze RPO zwrócił się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie skargi indywidualnej dotyczącej żądania w sprawie o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przez Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy dostarczenia przez matkę dorosłej osoby z autyzmem i niepełnosprawnością intelektualną m.in. opisu zakresu czynności opiekuńczych i pielęgnacyjnych wykonywanych przy synu. Opis miał uwzględniać, ile razy w tygodniu, ile razy dziennie i w jakich ramach czasowych dana czynność jest wykonywana, pod rygorem pozostawienia wniosku o świadczenie bez rozpatrzenia. Przedstawicielka RPO prosiła o przedstawienie stanowiska w sprawie, szczególnie odnośnie zasadności i podstaw prawnych żądań Urzędu oraz rozważenie podjęcia stosownych działań. Sprawa była podjęta przez Zespół Praw Opiekunek/ów i przedstawiana RPO także na spotkaniach z Rzecznikiem.
Bieżące i nowe sprawy:
Anna Romanko ze Stowarzyszenia Mudita opowiedziała o tym, jak działa wsparcie asystentek w jej stowarzyszeniu. Od grudnia dwie asystentki pomagają osobom z Ukrainy, z niepełnoprawnościami. Pomoc dotyczy m.in. wypełniania dokumentów, towarzyszeniu w wizytach u lekarzy. Osoby korzystające z tej pomocy są bardzo zadowolone. Jest to również pomoc dla urzędników, którzy mają problem z porozumieniem się z obcokrajowcami.
– W wielu miastach instytucja asystenta/ki już funkcjonuje. W Łodzi asystenci pracują 6 godzin. Najczęstsze sprawy to pomoc w wypełnianiu dokumentów, załatwianie emerytury, wypełnianie PIT-ów itp. – mówiła Katarzyna Bednarska z Łódzkiego Centrum Wielokulturowego.
Zofia Wojciechowska (Instytut Zdrowia i Hortiterapii z Mrągowa) przypomniała zgłoszoną wcześniej koncepcję asystenta rodziny uchodźczej, osoby zaufania będącej jednocześnie łącznikiem między administracją i otoczeniem społecznym. Jest to rola szersza niż asystenta-tłumacza. Taka osoba zapewniałaby łączność z instytucjami i organizacjami społecznymi. Jej wsparcie pomagałoby zapobiegać traumom i problemom zdrowotnym osób uchodźczych. Podobnie jak streetworkerzy, taka osoba opiekowałaby się kilkoma rodzinami i jednocześnie aktywizowała te osoby w środowisku lokalnym.
Trzeba zadbać o finanse na stworzenie takich stanowisk. Pomysłodawczyni uważa, że powinno być to w gestii państwa, nie samorządów, na poziomie urzędów wojewódzkich. Dodatkowo asystenci orientowaliby się w sprawie relokacji osób uchodźczych w obrębie naszego kraju. Wydaje się, że instytucja takiego asystenta byłaby w efekcie bardzo efektywna w obszarze integracji osób uchodźczych.
Zdecydowałyśmy, że pomysł Zofii Wojciechowskiej zawrzemy w formie wniosku do RPO. Po wstępnym opracowaniu wniosku przez Zofię Wojciechowską i Annę Duniewicz, będziemy go konsultować z członkiniami i członkami Zespołu.
Olena Dekhtiar z warszawskiego Centrum Praw Kobiet nawiązała do postulatu asystenta/tki. Taka osoba to swoisty „superbohater”, bo musi łączyć wiele funkcji i kompetencji – mówiła. Zasugerowała, by funkcje asystentów pełnił zespół osób o różnych kompetencjach. Sama umiejętność tłumaczenia nie wystarczy. Potrzebna jest znajomość obowiązującego polskiego prawa, wówczas pomoc będzie dużo bardziej skuteczna. Chętnych do pracy jako tłumacze jest bardzo dużo, ale często brakuje im wiedzy, wsparcia merytorycznego w konkretnych kompetencjach i muszą dokształcać się na własny koszt.
W odpowiedzi na tę propozycję Katarzyna Bednarska proponuje stworzenie zespołów, które ze sobą współpracują, a nie tworzenie w każdym mieście „zespołu od wszystkiego”. Można zorganizować taką pomoc na platformie, sieciować się i sprawić, że ta wiedza nie będzie rozproszona. Na platformie mogą być opisane ścieżki postępowania w konkretnych, często występujących przypadkach i wiadomo, dokąd odsyłać osoby z konkretnymi problemami. Powinna się w tym mieścić również baza wniosków i formularzy, które mogłyby m.in. wspomóc legalizację pobytu. Dzięki temu możliwe byłoby natychmiastowe sięganie po pomoc.
Pomysłem jest stworzenie programu pilotażowego, w który zaangażowałyby się miasta już realizujące wsparcie dla osób uchodźczych. Podobne zadania będzie pełnić aktualizowana baza Koalicji Infolinii.
Zwróciłyśmy też uwagę, że wszelkie szkolenia, warsztaty, seminaria powinny być prowadzone prostym, zrozumiałym językiem. Szczególnie dotyczy to wyjaśniania zagadnień prawnych i przepisów.
Konkurs dotacyjny:
Fundacja im. S. Batorego ogłosiła konkurs dotacyjny w ramach Funduszu Solidarności z Ukrainą na wsparcie działań na rzecz osób uchodźczych z Ukrainy, które pomogą im w integracji i aklimatyzacji w społecznościach lokalnych.
Wnioski mogą do końca lutego nadsyłać fundacje, stowarzyszenia zwykłe i rejestrowe, związki stowarzyszeń, spółdzielnie socjalne, koła gospodyń wiejskich i kościelne osoby prawne.
Wszystkie informacje dotyczące terminów, finansowania oraz wspieranych działań dostępne są na stronie:
https://www.batory.org.pl/dotacje/fundusz-solidarnosci-z-ukraina/
Ważne:
Zgłaszajmy i zachęcajmy do zgłaszania przypadków naruszania praw oraz postulaty i wnioski do RPO w prostym formularzu:
https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy
Ważne szkolenia:
15 marca w godz. 9.00-11.00 i 17.00-19.00 odbędzie się szkolenie pt. „Społeczne i psychologiczne aspekty zaginięć. Doświadczenia Fundacji ITAKA” dla pracowników/czek infolinii pomocowych i organizacji z Koalicji Infolinii. Poprowadzi je Agata Nowacka, psycholożka i koordynatorka Zespołu Poszukiwań i identyfikacji Fundacji ITAKA.
Zapisy na: koalicjainfolinii@wp.pl i anna.duniewicz@naszrzecznik.pl
W II połowie maja przewidziane jest kolejne szkolenie w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich pt. „Jak zgłaszać sprawy do RPO” dla Koalicji Infolinii, ale też organizacji z Inicjatywy „Nasz Rzecznik”.
Następne spotkanie zespołu, 20 marca (poniedziałek) o godz. 16.30.
