- Brak informacji na temat przepisów, które obowiązywać będą osoby uchodźcze z Ukrainy po nowym roku powoduje wśród nich niepokój i poczucie zagrożenia.
- Osoby z Ukrainy masowo tracą status UKR, co uniemożliwia dostęp uchodźców/czyń do wsparcia i wywołuje chaos. Konieczne są jasne wytyczne dla urzędów i straży granicznej.
- Rząd pracuje nad nowelizacją specustawy, która wprowadzi szereg niekorzystnych dla osób uchodźczych przepisów. Organizacje pomocowe zapowiadają składanie protestów.
Spotkanie 14 grudnia, tłumaczone na język ukraiński przez Bogdanę Kosmynę, rozpoczęło się od przypomnienia święta aktywistów i aktywistek praw człowieka – wydarzenia „Godność, Równość, Solidarność”, które odbywało się w dniach 9 i 10 grudnia w warszawskim Kinie Muranów. Relacja z wydarzenia, które jako Inicjatywa współtworzyliśmy, na naszej stronie:
https://naszrzecznik.pl/godnosc-rownosc-solidarnosc-swieto-aktywistow-i-aktywistek-praw-czlowieka/
Kulminacyjnym punktem wydarzenia było przyznanie Nagrody Obywatelskiej im. Henryka Wujca dr Hannie Machińskiej, zdymisjonowanej 7 grudnia zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich. Dr Machińska nazwała odbieraną nagrodę „prawnoczłowieczym Noblem”. Inicjatywa „Nasz Rzecznik” i wiele organizacji pozarządowych uważa decyzję RPO o odwołaniu Jej z dotychczas pełnionej funkcji za krzywdzącą i oburzającą. Nadal można podpisać list poparcia dla dr Hanny Machińskiej:
Zaledwie dwa dni po warszawskich obchodach Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka w łódzkiej Fabryce Aktywności Miejskiej odbyły się warsztaty dla osób uchodźczych i organizacji pomocowych „Jak zgłaszać sprawy do RPO i jak skutecznie pomagać.” Współprowadziły je koordynatorka Zespołu Praw Uchodźców/czyń Eliza Gaust, pani Olga Malachowska, która w Biurze RPO udziela porad osobom uchodźczym i Małgorzata Latecka. Spotkanie tłumaczyła Bogdana Kosmyna. Podsumowanie wydarzenie jest zamieszczone na stronie naszrzecznik.pl:
Warsztaty dla osób uchodźczych i organizacji pomocowych 13 grudnia w Łodzi
Podczas spotkania warsztatowego w Łodzi Małgorzata Latecka przedstawiła badanie Collegium Civitas pt. „NIECODZIENNOŚĆ. Doświadczenia NGO-sów i uczestników inicjatyw obywatelskich pomagających uchodźcom z Ukrainy w pierwszych miesiącach wojny”. Eliza Gaust zaprezentowała natomiast opracowanie dotyczące różnych form wsparcia osób uchodźczych, rekomendowanych przez Inicjatywę „Nasz Rzecznik”. Opracowanie to zostało zainicjowane i przetłumaczone na język ukraiński przez członkinię naszego zespołu, Natalię Boyko (Platforma Talk to Loop). Dokument będzie na bieżąco uzupełniany.
Podczas warsztatów przedstawicielka łódzkiego oddziału Polskiego Związku Głuchych zwróciła się z apelem o pomoc przy aktywizacji zawodowej głuchych obywateli/lek Ukrainy przebywających w Polsce. Przekażemy tym osobom kontakt do Towarzystwa Tłumaczy i Wykładowców Języka Migowego „GEST”, którego przedstawiciele są członkami naszej Inicjatywy i prowadzą programy wsparcia osób G/głuchych.
Dalszą część spotkania zdominował temat chaosu informacyjnego związany z ponownym uzyskaniem statusu UKR dla uchodźców/czyń z Ukrainy. O problemie mówiła Olena Dekhtiar, doradczyni ds. obywatelskich z warszawskiego Centrum Praw Kobiet.
„Przy przekraczaniu granicy Polska-Ukraina-Polska Straż Graniczna traktuje uchodźców w różny sposób. Brak jest jasnych wytycznych. Urzędnicy samorządowi odsyłają uchodźców po informacje do Straży Granicznej, a ta z kolei… do urzędów gminy. Przykładowo: urzędnik radzi wyjechać matce z dziećmi na Ukrainę, a potem wrócić do Polski po to, żeby na granicy uzyskać pieczątkę w paszporcie. Kobiety tracą prawo do zasiłku „500+” i nie mogą uzyskać w tej kwestii wsparcia i informacji w ZUS. Długie czekanie na wizytę u lekarza dla dziecka kończy się po miesiącu brakiem uprawnień do bezpłatnego leczenia, bo w tym czasie tracą status. Inny przykry problem to odmawianie ponowienia statusu uchodźcom w związku z tym, że osoba ma w paszporcie wklejoną bezpłatną wizę kanadyjską, ale nie opuszczała Polski. Kolejna sprawa dotyczy osób, które jadą do Ukrainy na kilka dni i wracają. Po powrocie tracą status UKR, chociaż w Ustawie o pomocy z dn. 12.03.22 napisane jest, że traci się status, jeżeli wyjazd trwa powyżej miesiąca. To jest masowy problem i w mojej opinii na wielu płaszczyznach dochodzi do łamania praw człowieka” – uważa Olena Dekhtiar, która napisała w tej sprawie do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Ponadto zgłosiła jeszcze problem praw jazdy ukraińskich kierowców, którzy do końca roku nie musieli rejestrować w polskich urzędach swoich samochodów i do chwili obecnej nie wiadomo, co będzie działo się po nowym roku w tej kwestii. Jak zwykle pojawiają się sprzeczne informacje.
Kolejny problem to uzyskanie statusu uchodźcy dla osób przebywających w Polsce, ale pozostających na samozatrudnieniu. Widać wyraźnie, że państwo nie przygotowało na czas przepisów wykonawczych, które porządkowałyby procedurę wobec osób przybyłych do Polski przed 24 lutego. Sytuacja budzi duży niepokój i dyskomfort.
Karolina Kwiatkowska z Centralnej Rady Romów poinformowała, że jej organizacja bierze udział w pracach Sector Protection UNHCR. W trakcie spotkań przedstawiciele strony rządowej sygnalizują, że nastąpi nowelizacja specustawy. Nad zmianami pracuje komisja, która jednak do końca grudnia nie udziela na ten temat konkretnych informacji. Tymczasem organizacje pomocowe już zapowiadają składanie protestów na niekorzystne z punktu widzenia uchodźców zmiany. Tym bardziej, że rząd nie przeprowadził konsultacji publicznych do specustawy. Projekt nowelizacji oraz propozycje zmian na stronie: https://bit.ly/3zAAhpx
Rząd proponuje, aby uchodźcy z Ukrainy (z wyjątkami) po 120 dniach od przyjazdu do Polski partycypowali w kosztach utrzymania w ramach zakwaterowania zbiorowego. Proponowany zapis jest całkowicie sprzeczny z europejskimi przepisami o ochronie czasowej i po prostu niemożliwy do zrealizowania w przypadku niektórych osób.
Projekt uchyla przepisy o możliwości złożenia wniosku o pobyt czasowy po 9 miesiącach od przyjazdu do Polski. Jednocześnie według innych przepisów obywatele Ukrainy, którzy uciekli przed wojną nie mogą ubiegać się o żaden inny pobyt czasowy. Tymczasem przez ostatnie 7 miesięcy żyli w przekonaniu, że będą mieli możliwość dalszego zalegalizowania pobytu.
Zupełnie niespodziewanie projekt przewiduje uchylenie przepisów tzw. tarczy anty-COVIDowej, które przedłużały terminy na złożenie wniosków pobytowych w trybie ustawy o cudzoziemcach, a tym samym ważność dokumentów pobytowych oraz termin na opuszczenie Polski lub dobrowolny powrót. Cudzoziemcy i cudzoziemki od początku pandemii byli informowani, że o ile przebywali w Polsce legalnie w dniu wybuchu pandemii, są „bezpieczni” aż do odwołania stanu epidemii. Obecnie proponuje się po cichu usunąć te przepisy.
Podczas listopadowego spotkania podjęliśmy decyzję o przygotowaniu listu do samorządów w sprawie obsługi uchodźców/uchodźczyń. Zaproponowaliśmy, by list – skierowany również do Związku Miast Polskich i Związku Powiatów Polskich – zawierał propozycję przeprowadzenia skoordynowanych szkoleń na temat zachowań i kompetencji urzędników wobec obsługiwanych cudzoziemców. Projekt listu przygotowała Małgorzata Latecka. Zaproponowałyśmy kilka poprawek i uzupełnień do przedstawionej treści. Postaramy się, by do kolejnego spotkania treść listu była gotowa; ustalimy też listę adresatów.
Kolejne spotkanie Zespołu Praw Uchodźców i Uchodźczyń zaplanowaliśmy na 18 stycznia, godz. 17.30-19:00.
Ważne:
Zgłaszajmy i zachęcajmy osoby i organizacje do zgłaszania wniosków/skarg indywidualnych/postulatów do Biura RPO w formularzu:
https://bip.brpo.gov.pl/wniosek/index.php?formularz=dla_wnioskodawcy
Wnioski, skargi i postulaty można też zgłaszać w języku ukraińskim:
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-yak-otrimati-dopomogu-ukraina
