Kwietniowe spotkanie Zespołu Praw Opiekunów/ek niemal w całości poświęciliśmy zebraniu uwag do rządowego projektu ustawy o świadczeniu wspierającym. Delegacja Zespołów Praw Opiekunów/ek i Osób z Niepełnosprawnościami Inicjatywy „Nasz Rzecznik” przekaże je 18 kwietnia Pełnomocniczce Rzecznika Praw Obywatelskich do spraw wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, Monice Wiszyńskiej-Rakowskiej i przedstawiciel(k)om Biura RPO.
Zgodziliśmy się co do tego, że przy procedowaniu projektu ustawy o świadczeniu wspierającym zabrakło rzetelnych konsultacji społecznych. To budzi sprzeciw, bo mamy do czynienia z ważnym, oczekiwanym i mającym wpływ na los wielu osób aktem prawnym. Brak przewidzianych konsultacji społecznych jest niezgodny z zapisami Konwencji i hasłem „nic o nas bez nas”. Ekspresowe tempo prac, bez możliwości realnego zapoznania się z treścią proponowanych rozwiązań i wypowiedzenia się wszystkich interesariuszy, wniesienia propozycji stosownych poprawek, stawia wszystkie zainteresowane strony pod ścianą.
Małgorzata Mikołajczyk, Agnieszka Jóźwicka, Alicja Loranc, Anna Szalast, Anna Nowak, Justyna Rowińska, Roman Szacki i Anna Duniewicz mówili o tym, jakie niekonsekwencje i pułapki kryją się w projekcie. Jest ich bardzo wiele, m.in.:
- Osoby, które do 31 grudnia 2023 r. nie będą miały przyznanego świadczenia pielęgnacyjnego, będą mogły starać się o świadczenie jedynie na nowych zasadach. Dotyczy to również osób, które mając już przyznane prawa do świadczenia chciałyby łączyć opiekę z pracą zarobkową. Takie rozwiązanie pozbawia realnego wyboru wszystkie osoby, które dopiero „wejdą” do systemu, a więc np. rodziny z małymi dziećmi lub osoby łączące dotąd opiekę z aktywnością zawodową, a które świadczenia nie pobierały.
- Przy wydaniu orzeczenia stanowiącego kontynuację dotychczasowego orzeczenia osoba wspierająca zachowuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na dotychczasowych (starych) zasadach. Nie ma pewności, czy zasada „kontynuacji” będzie stosowana przy wydaniu nowego rodzaju orzeczenia dla dzieci kończących 16 rok życia.
- Formularz oceny potrzeby wsparcia zdecydowanie nie przystaje do specyficznych potrzeb osób z inną niepełnosprawnością niż ruchowa. Rodzice osób z autyzmem mówią wprost: mój syn/córka, która wymaga 24 godzinnego indywidualnego wsparcia jest w świetle tego formularza osobą ocenioną jako niemal bez trudności w samodzielnym funkcjonowaniu. Tak skonstruowany formularz to wybiórcze narzędzie, które daje pole do nadużyć i uznaniowego oceniania. Wyklucza całe grupy osób z niepełnosprawnościami – m.in. osoby w spektrum autyzmu, z niepełnosprawnością intelektualną, z zaburzeniami psychicznymi, z chorobami rzadkimi.
- Obawiamy się, że potrzebę wsparcia będą ustalały często osoby do tego niewykwalifikowane, w tym pracownicy socjalni i doradcy zawodowi.
- Niepokoi bardzo niski limit „dorabiania” (do maksymalnie ok. 20 tysięcy zł brutto rocznie), jak i zapis o utracie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, jeśli wysokość dochodu uzyskanego przez opiekuna/nkę przekroczy sześciokrotność kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Nadal podstawą składek emerytalno-rentowych dla opiekunów/nek przy pobieraniu świadczenia wspierającego przez OzN jest wysokość świadczenia, a dla większości uprawnionych będzie to 700-800 zł.
- Jako uprawnione do świadczenia wspierającego z ustawy wypadły osoby przebywające w ZOL-ach i DPS-ach.
- Ocena funkcjonalna ma być powtarzana co minimum 7 lat. Ministerstwu najwyraźniej przeszkadza „bezterminowość” orzeczeń, która jest przecież powszechnie oczekiwana przez osoby z niepełnosprawnością, osoby je wspierające i ekspertów środowiska.
To tylko część z listy zastrzeżeń, które omawialiśmy. Projekt ustawy o świadczeniu wspierającym w proponowanym przez rząd kształcie oraz wadliwie skonstruowane, wybiórcze narzędzie oceny funkcjonalnej budzą nasz głęboki sprzeciw. Są niezgodne z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami, łamią zasadę ochrony praw nabytych i zamiast upodmiotowić osoby z niepełnosprawnościami – wykluczają ze wsparcia całe grupy tych osób. W konsekwencji – na trwale wiążą znaczną grupę osób z niepełnosprawnościami z osobami je wspierającymi, z których bardzo wiele ustawa praktycznie z dnia na dzień pozostawi bez wsparcia. Ustawa wyklucza też ze wsparcia osoby dopiero wchodzące do systemu.
Nie spełnia społecznych oczekiwań niski limit „dorabiania” do świadczenia pielęgnacyjnego, z jakiego na nowych zasadach skorzysta niewielka grupa osób wspierających te osoby z niepełnosprawnościami, które w wyśrubowanej i źle skonstruowanej skali oceny potrzeby wsparcia uzyskają minimum 70 na 100 możliwych punktów. Wbrew zapewnieniom strony rządowej, ustawa nie realizuje również w całości wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r. Z projektu ustawy jako uprawnione do świadczenia pielęgnacyjnego wypadły też osoby przebywające w ZOL-ach i DPS-ach.
Naszym zdaniem, MRiPS „tylnymi drzwiami”, bez realnych konsultacji społecznych, przeprowadza tą ustawą reformę orzecznictwa, nie oferując osobom z niepełnosprawnościami ani osobom je wspierającym niezbędnych, długo oczekiwanych form wsparcia. Obawiamy się, że celem nie jest realizacja Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami, lecz wprowadzenie ustawy, która zapewni orzekanie na komisjach na podstawie wybiórczej, wadliwie skonstruowanej skali. Odnosimy wrażenie, że w pospiesznie przeprowadzanym procesie legislacyjnym nie idzie o wsparcie osób z niepełnosprawnościami ani wsłuchanie się w głos protestujących osób je wspierających, ale o optymalizację budżetową. Nie można w taki sposób traktować grup społecznych szczególnie narażonych na dyskryminację!
Zasadne wydaje się zatem wstrzymanie procedowania projektu ustawy w obecnym kształcie do czasu wypracowania w ścisłej współpracy ze stroną społeczną kompleksowych rozwiązań budujących autentyczny system wsparcia osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich. System ten powinien obejmować planowaną ustawę o wyrównywaniu szans, asystencję osobistą, różne formy mieszkalnictwa wspomaganego, opiekę wytchnieniową i ułatwienia w zatrudnieniu. Powinny być też zapewnione rzeczywiste, szerokie, odpowiednio długie konsultacje społeczne, które są wymagane prawem i niezbędne w przypadku tak ważnych reform.
Tymczasem z Sejmu dobiegają niepokojące wieści. Zapowiedź ewaluacji ustawy po roku nie jest rozwiązaniem. Czytając projekt odnosi się wrażenie, że to jest chaos, a to być może przemyślana strategia.
Zastanawialiśmy się nad tym, czy nasze stanowisko powinno kategorycznie wskazywać, że projekt w obecnym kształcie, który nie spełnia społecznych oczekiwań, należy “wrzucić do kosza”. Mamy na to silne argumenty. Były też głosy, że projekt, skoro jest już w Sejmie, będzie nadal procedowany, a my musimy myśleć nad poprawkami i zgłaszać je wszelkimi dostępnymi kanałami, w tym docierając do parlamentarzystów.
Zdecydowaliśmy, że zebrane uwagi zostaną przez nas opracowane w punktach, a następnie prześlemy je do konsultacji Zespołom Praw Osób z Niepełnosprawnościami i Praw Opiekunek/ów i przekażemy do Biura RPO.
Interwencje i wystąpienia RPO w odpowiedzi na nasze postulaty i sygnalizowane problemy w marcu i kwietniu
- Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev występuje do przewodniczącego Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, przewodniczącej Konferencji Rektorów Uczelni Pedagogicznych oraz przewodniczącego Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich o jak najszersze uwzględnienie treści z zakresu edukacji antydyskryminacyjnej, interwencji kryzysowej, praw dzieci i uczniów z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, edukacji międzykulturowej i wsparcia dzieci i uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym w programach kształcenia przyszłych pedagogów i nauczycieli. Jest to m.in. odpowiedź na wniosek Marty Szymczyk z Zespołu Edukacja Włączająca. Programy kształcenia pedagogów i nauczycieli powinny uwzględniać wiedzę z zakresu edukacji antydyskryminacyjnej i włączającej, interwencji kryzysowej, zjawiska przemocy oraz sposobów jej przeciwdziałania, a także kompetencji miękkich w zakresie komunikacji i mediacji.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-edukacja-antydyskryminacyjna-nauczyciele-szkolenia?fbclid
- Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje o jak najszybsze zrealizowanie unijnych dyrektyw dotyczących tzw. work-life balance. Postulaty w sprawie dyrektywy work-life balance przekazała RPO aktywna w Zespole Praw Kobiet Fundacja Rodzic w mieście.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rownowaga-miedzy-praca-zyciem-prywatnym-wideo
- Dziecko w spektrum autyzmu odebrane matce i umieszczone w domu dziecka. Interwencja RPO
Czteroletnie dziecko w spektrum autyzmu, wymagające terapii lekowej i rehabilitacji, zostało umieszczone w domu dziecka, wbrew opiniom lekarskim dotyczącym stanu psychicznego matki. Pełnomocniczka RPO do spraw wdrażania postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, Monika Wiszyńska-Rakowska, podjęła interwencję w tej sprawie.
- Darmowe środki higieny osobistej dla dziewcząt w szkołach – postulat RPO do MEiN
Rozwiązaniu problemu ubóstwa menstruacyjnego służyłoby zapewnienie darmowych środków higieny osobistej we wszystkich szkołach i placówkach edukacyjnych. Na ich zakup nie stać co dziesiątej dziewczyny w Polsce – wynika z badań. Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek pisze w tej sprawie do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-menstruacja-darmowe-srodki-higieny-szkoly-mein
- Interwencja RPO w odpowiedzi na postulat Zespołu Praw Uchodźców/czyń i zgłaszane skargi ws. utraty statusu UKR
Uchodźcy wojenni z Ukrainy skarżą się, że tracą status cudzoziemca UKR, choć nie wyjeżdżali z Polski na dłużej niż 30 dni. Brak statusu UKR wiąże się m.in. z utratą prawa do opieki medycznej świadczeń, czy pomocy społecznej. RPO pisze w tej sprawie do Pełnomocnika Rządu ds. Uchodźców Wojennych z Ukrainy.
- Aplikacja potwierdzająca status uchodźcy z Ukrainy nie dla osób poniżej 13. roku życia
Obywatele Ukrainy poniżej 13. roku życia nie mogą uzyskać dostępu do elektronicznego. profilu Diia.pl, który poświadcza tożsamość, status i legalność pobytu użytkownika.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-mswia-diia-pl-maloletni
- 31 marca 2023 r. – Międzynarodowy Dzień Widzialności Osób Transpłciowych
– Procedura uzgodnienia płci powinna być sprawna, przejrzysta, ogólnie dostępna, zapewniająca poszanowanie integralności fizycznej osoby transpłciowej oraz jej życia prywatnego, tak by fakt uzgodnienia płci nie był w nich uwidoczniony. W prawie polskim, mimo podejmowanych prób legislacyjnych, postulatów Rzecznika Praw Obywatelskich i nieustającego zaangażowania organizacji społecznych, nie istnieją przepisy regulujące uzgodnienie płci – możemy przeczytać na stronie internetowej RPO.
- Autyzm to nie choroba, ale odmienna ścieżka rozwoju – #RPO w Światowym Dniu Świadomości Autyzmu, 2 kwietnia
https://www.facebook.com/BiuroRPO/videos/769760404373501/
Spotkania z RPO
- Spotkanie Zespołu Praw Kobiet z ZRPO Valerim Vachevem 8 marca
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-praw-kobiet-z-zrpo-valerim-vachevem-8-marca-2023/
- Spotkanie Zastępcy RPO, Valeriego Vacheva, z koordynatorką Zespołu Praw Kobiet, Joanną Gzyrą-Iskandar i koordynatorką Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, Anną Duniewicz, w sprawie planu współpracy z Zespołami Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, 28 marca
Valeri Vachev z uznaniem odniósł się do merytoryki spotkania z Zespołem Praw Kobiet 8 marca br. ZRPO zadeklarował chęć comiesięcznych spotkań z przestawiciel(k)ami poszczególnych zespołów Inicjatywy wokół ważnych dla nas spraw i postulatów.
- „Samorzecznicy u Rzecznika” – spotkanie samorzeczników/czek w spektrum autyzmu z RPO, 31 marca
O trudnych doświadczeniach przemocy mówili samorzecznicy i samorzeczniczki w spektrum autyzmu i ich rodzice podczas spotkania z Rzecznikiem Praw Obywatelskich i przedstawicielkami Biura RPO. Wydarzenie „Samorzecznicy u Rzecznika” zainaugurowało kwietniowe obchody miesiąca wiedzy o autyzmie i współprowadzoną przez Inicjatywę „Nasz Rzecznik” kampanię społeczną „Stop przemocy!#przyjaźniedlaautyzmu” pod honorowym patronatem RPO.
- Kampania społeczna „Stop przemocy!#przyjaźniedlaautyzmu” pod honorowym patronatem RPO
NIE! dla krzywdzącej punktowej oceny zachowania – Rada Miejska w Łodzi poparła postulat Zespołu Edukacja Włączająca
37 głosów za, zero głosów przeciw – tak podczas LXXIV sesji Rady Miejskiej w Łodzi 12 kwietnia uchwalono stanowisko-apel o wprowadzenie oceny opisowej z zachowania w klasach IV-VIII szkół podstawowych dla uczniów żyjących ze spektrum autyzmu, ADHD i ADD. To jeden z postulatów Zespołu Edukacja Włączająca Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, opracowany przez samorzecznika Jana Gawrońskiego i podnoszony podczas kampanii społecznej „Stop przemocy! #przyjaźniedlaautyzmu” pod honorowym patronatem RPO. Postulat poparł też Rzecznik Praw Obywatelskich.
Szkolenia
- „Społeczne i psychologiczne aspekty zaginięć. Doświadczenia Fundacji ITAKA” – szkolenie dla pracowników/czek infolinii pomocowych i organizacji z Koalicji Infolinii, 15 marca
- „Jak złożyć wniosek do RPO” – warsztat dla samorzeczników i samorzeczniczek w spektrum autyzmu, 22 marca
Wasze wnioski mogłyby być pokazane jako wzór dla naszych interesantów – chwaliła pracę samorzeczników i samorzeczniczek w spektrum autyzmu Joanna Villamar Villarreal, naczelniczka Wydziału Przyjęć Interesantów w Biurze RPO, która poprowadziła drugą turę warsztatów „Jak złożyć wniosek do RPO”.
- 22 maja – KOALICJA INFOLINII – SZKOLENIE BIURA RPO
„Rzecznik Praw Obywatelskich – podstawy prawne działania, kompetencje, zasady składania wniosków i przykłady podejmowanych interwencji.” Szkolenie poprowadzi adw. Aneta Trzeciak z Wydziału Przyjęć Interesantów Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.
Spotkanie z przedstawicielami Rzecznika Praw Pacjenta, 20 marca
20 marca delegacja Zespołów Zdrowie, Praw Osób z Niepełnosprawnościami i Praw Opiekunek/ów Inicjatywy „Nasz Rzecznik” spotkała się z przedstawicielami Biura Rzecznika Praw Pacjenta.
Szczegółowe podsumowanie na stronie:
12 i 13 czerwca – stacjonarne spotkanie Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, OFOP w Warszawie Wydarzenie pod hasłem: „Działając razem, możemy więcej!”
13 czerwca: „Nasze prawa, nasze rzecznictwo”
Następne spotkanie Zespołu, 18 maja godz. 18.00.
