Interwencje i wystąpienia RPO w odpowiedzi na nasze postulaty i sygnalizowane problemy
- RPO interweniuje ws. braku świadczeń i urlopów dla rodziców dziecka martwo urodzonego, którego płci nie da się ustalić.
Rodzice dzieci martwo urodzonych, których płci nie da się określić, nie mogą otrzymać zasiłku pogrzebowego, macierzyńskiego, skorzystać ze skróconego okresu urlopu macierzyńskiego. W 2021 r. Senat przyjął projekt ustawy dotyczący tej sprawy, ale Sejm nadal go nie uchwalił. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi przewodniczących komisji sejmowych o informacje co do aktualnego stanu prac nad projektem.
To jeden z problemów, które poruszaliśmy m.in. 2 grudnia 2022 r. na spotkaniu Zespołu Praw Kobiet i Zespołu Praw Opiekunek/ów.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-brak-swiadczen-rodzice-dziecka-martwo-urodzonego-sejm
- Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do organów 24 gmin i 12 powiatów, w których w 2019 i 2020 r. przyjęto – nadal obowiązujące – uchwały „anty-LGBT”. Wnosi o podjęcie działań w celu ich uchylenia.
W jednobrzmiących pismach Marcin Wiącek przypomina, że RPO podjął działania w celu wyeliminowania z systemu prawnego samorządowych uchwał dyskryminujących osoby nieheteronormatywne i transpłciowe. W 2019 r. RPO Adam Bodnar zaskarżył do wojewódzkich sądów administracyjnych dziewięć wybranych uchwał jednostek samorządu terytorialnego różnych szczebli. Wszystkie zaskarżone uchwały zostały uznane przez wojewódzkie sądy administracyjne za podjęte bez podstawy prawnej i nieważne z powodu rażącego naruszenia prawa.
Na 10 lutego 2023 r. dziewięć samorządów, do których wystąpił RPO, uchyliło swe uchwały. Były to rady powiatów: Zamość i Kolbuszowa oraz gminy: Końskowola, Świdnik, Przeworsk, Moszczenica, Jordanów, Zarzecze i Szerzyny.
W niektórych przypadkach poprzednie uchwały zastąpiono Samorządowymi Kartami Praw Rodzin, które mogą być równie niebezpieczne. Inne samorządy albo nie podjęły żadnych działań w celu uchylenia uchwał, albo takie projekty upadły w głosowaniu. W 5 przypadkach, w których RPO nie otrzymał odpowiedzi, skierowano ponaglenia.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uchwaly-anty-lgbt-samorzady-odpowiedzi-kolejne
- W lesie przy granicy, w pobliżu Hajnówki znaleziono ciało młodej kobiety. Miało też dojść do pushbacków. W ramach prowadzonego postępowania RPO zwraca się o pilne wyjaśnienia do Straży Granicznej i Policji
RPO prowadzi postępowania wyjaśniające w sprawie dotyczącej śmierci na granicy polsko-białoruskiej młodej kobiety z Etiopii. Kilka dni temu cudzoziemka wraz z trzema podróżującymi z nią osobami miała przebywać w okolicach Hajnówki.
Ze skargi, która wpłynęła do RPO wynika, że kobieta miała wtedy być w złym stanie zdrowia i w związku z tym dwie osoby z jej grupy miały szukać pomocy w Hajnówce. Po wezwaniu służb – Policji i Straży Granicznej – funkcjonariusze mieli zapewnić, że udzielą pomocy pozostałym w lesie dwóm osobom. W skardze wskazano również, że zarówno osoby, które zwróciły się o pomoc do służb, jak i mężczyzna, który pozostał z kobietą w lesie, zostali poddani pushbackowi.
W związku z tym RPO wystąpił do komendanta Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej i komendanta powiatowego policji w Hajnówce o pilne wyjaśnienie okoliczności sprawy. Rzecznik prosi m.in. o informacje, jakie działania były podejmowane przez służby w celu odnalezienia obywatelki Etiopii i udzielenia jej pomocy, a także o potwierdzenie przez Straż Graniczną, czy doszło do zawrócenia trzech osób do granicy państwa.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-interwencja-sg-policja-smierc-kobiety-w-lesie-granica
- Biuro RPO podjęło działania wyjaśniające w sprawie dyskryminacji pracujących opiekunów OzN przez OPS.
Chodzi o zmuszanie do uczestniczenia w formalnościach związanych z SUO w godzinach pracy rodzica, pomimo, że istnieje możliwość dostosowania terminu do sytuacji rodziny. Biuro RPO zareagowało natychmiast, kierując sprawę do wyjaśnienia na szczebel dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego.
- RPO pisze do resortu finansów w sprawie obniżenia VAT-u na kubeczki menstruacyjne. Ministerstwo Finansów analizuje sprawę
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-kubeczki-menstruacyjne-vat-mf-odpowiedz
Takie artykuły higieniczne dla kobiet, jak podpaski czy tampony higieniczne są objęte pięcioprocentowym VAT-em. Tymczasem VAT na kubeczki menstruacyjne wynosi 23%. Trudno znaleźć uzasadnienie dla obniżania stawek podatku VAT tylko wobec części artykułów higienicznych dla kobiet. RPO występuje do minister finansów w sprawie stosownej korekty podatku.
AKTUALIZACJA: Dostrzegając zasadność ujednolicenia stawki VAT na środki higieniczne dla kobiet, MF zapewnia, że kwestia zostanie poddana analizie w ramach prac legislacyjnych nad projektem rozporządzenia określającym zakres towarów objętych preferencyjną stawką VAT na rok 2024.
Spotkania z RPO
3 lutego – spotkanie delegacji sygnatariuszy listu ws. dr Hanny Machińskiej z RPO i ZRPO
- Spotkanie zostało zainicjowane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego listem ws. dr Hanny Machińskiej i przyszłości Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur.
- W czasie rozmowy przedstawiciele_ki NGO-sów poruszyli temat współpracy z BRPO w obszarze prewencji tortur podczas zatrzymań (na komendach i w policyjnych kotłach), praworządności i aktywności BRPO w sferze symbolicznego wsparcia grup wykluczanych.
- Zastępca Rzecznika przystał na szybką ścieżkę kontaktu z organizacjami i zapewnił, że wraz ze swoim zespołem będzie podejmował interwencje tam, gdzie naruszane będą prawa człowieka w sytuacjach demonstracji, detencji czy na granicy polsko-białoruskiej. Wskazane zostały konkretne przypadki, w których taka interwencja z wysokim prawdopodobieństwem będzie potrzebna.
- Rzecznik zaprosił przedstawicieli_lki organizacji na kolejne spotkanie z udziałem ZRPO Valeriego Vacheva, które będzie poświęcone działaniom BRPO na rzecz równego traktowania.
9 lutego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyło się spotkanie Rzecznika z przedstawicielami/kami organizacji pozarządowych, administracji publicznej oraz świata nauki w sprawie sytuacji uchodźców/czyń wojennych z Ukrainy pochodzenia romskiego.
Celem spotkania była wzajemna wymiana informacji oraz dyskusja na temat możliwych sposobów efektywnego wsparcia tej kategorii uchodźców wojennych.
Poruszono m.in. temat nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, która zakłada obowiązek partycypacji przebywających w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania obywateli Ukrainy w kosztach noclegów (to jeden w ważniejszych problemów poruszanych na spotkaniach Zespołu Praw Uchodźców/czyń Inicjatywy „Nasz Rzecznik”). Przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazali, że przewidziane w nowelizacji rozwiązania zwiększają ryzyko bezdomności oraz pogłębienia wykluczenia społecznego uchodźców z Ukrainy, w szczególności osób pochodzenia romskiego.
W seminarium wzięła udział przedstawicielka Zespołu Praw Uchodźców/czyń Inicjatywy „Nasz Rzecznik”, Karolina Kwiatkowska z Centralnej Rady Romów.
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/seminarium-brpo-uchodzcy-romowie-ukraina
23 lutego – spotkanie z ZRPO Valerim Vachevem w Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją
Rozmowa dotyczyła problemów, z jakimi borykają się dzieci, młodzież i dorośli z niepełnosprawnością w kryzysie zdrowia psychicznego i zapewnienia im właściwego dostępu do ochrony zdrowia.
https://naszrzecznik.pl/3236-2/
https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/zrpo-spotkanie-OzN-dzien-walki-z-depresja
Kampanie społeczne
Kampania „Chcemy całego życia!” w Ogólnopolski Dzień Opiekuna, 12 lutego
https://naszrzecznik.pl/kampania-chcemy-calego-zycia-w-ogolnopolski-dzien-opiekuna/W
W Ogólnopolski Dzień Opiekuna organizacje, społeczniczki i aktywiści Zespołu Praw Opiekunek/ów Inicjatywy „Nasz Rzecznik” punktowali systemowe pułapki i absurdy, z jakimi codziennie mierzą się opiekunki i opiekunowie osób z niepełnosprawnościami. Spontaniczna, jednodniowa kampania pokazała osobom spoza środowiska opiekunek i opiekunów, co trzeba zmienić w przepisach, urzędniczych praktykach i społecznej mentalności. Po to, by opiekunki i opiekunowie osób z niepełnosprawnościami i ich bliscy mogli cieszyć się pełnią praw i „całym życiem”.
„Uważaj na słowa!” – to hasło kampanii społecznej przygotowanej przez organizację współtworzącą Inicjatywę “Nasz Rzecznik”, Polskie Stowarzyszenie Syndrom Tourette’a. Razem z młodymi ludźmi z zespołem Tourette’a Stowarzyszenie przygotowało poruszający spot, który pokazuje przemoc słowną, jakiej codziennie doświadczają dzieci z tikami ze strony rówieśników, rodziców, nauczycieli.
Spot można znaleźć tu: https://youtu.be/gQVqa0tLV2U
Honorowy Patronat RPO
Rzecznik Praw Obywatelskich objął Honorowym Patronatem kampanii społecznej „STOP Przemocy! #przyjaźniedlaautyzmu” z okazji Światowego Dnia Świadomości Autyzmu 2 kwietnia, zainicjowanej przez samorzeczniczki i samorzeczników z Klubu Świadomej Młodzieży (KŚM) Fundacji AutismTeam, Zespół Edukacja Włączająca Inicjatywy „Nasz Rzecznik” oraz koalicję organizacji partnerskich.
Lutowe spotkania zespołów roboczych
Zespół Praw Opiekunek/ów, 3 lutego
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-praw-opiekunek-ow-3-lutego-2023/
Mama 4,5-letniego chłopca z zespołem Aspergera jest ofiarą podwójnej przemocy: ze strony jego ojca i ze strony sądu, który karze kobietę finansowo za brak kontaktu dziecka z ojcem. Chłopiec nie chce spotykać się z przemocowym ojcem, nie jest w stanie uczestniczyć w stresujących telekonferencjach. Dotkliwe finansowe kary dla matki to instytucjonalna przemoc, karanie rodzica za spektrum autyzmu jego dziecka. Sprawa trafi w formie skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Zespół Zdrowie, 7 lutego
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-zdrowie-7-lutego/
Szpitale psychiatryczne i organizacje wspierające osoby w kryzysie zdrowia psychicznego otrzymują mniejsze środki i okrojone dotacje. W istniejącym od pond 20 lat Stowarzyszeniu „Pomost”, działającym na rzecz osób z chorobami psychicznymi, nie starcza już pieniędzy na zajęcia kulturalne, wspólne wyjścia do kina itp., tak bardzo potrzebne osobom w kryzysie zdrowia psychicznego. Dotąd osoby z klubu otrzymywały na miejscu posiłek z produktów banku żywności, lecz teraz nie mogą już liczyć na takie wsparcie.
Zespół Praw Kobiet, 8 lutego
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-praw-kobiet-8-lutego-2023-r/
- Jak w roku wyborczym dotrzeć do polityków i polityczek, kandydatów i kandydatek do parlamentu, by uzyskać od nich odpowiedzi na ważne dla nas pytania, postulaty i zagadnienia? Z kim współpracować i jak nagłaśniać naszą inicjatywę, byśmy działali/ły jak najskuteczniej?
- Popieramy postulaty w sprawie osadzonych w więzieniach kobiet, które przygotowała Fundacja Pro Civium. Zostaną one przekazane do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Zespół Ochrona Środowiska/Klimat, 9 lutego
https://naszrzecznik.pl/3201-2/
Organizacje proekologiczne powinny mieć możliwość zaskarżania decyzji środowiskowych w sprawie budowy ferm przemysłowych. Ten postulat spotyka się z dużym oporem nie tylko inwestorów, ale i samorządowców w gminach, na terenie których inwestorzy ubiegają się o budowę ferm.
Zespół Edukacji Włączającej, 13 lutego
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-edukacja-wlaczajaca-13-lutego/
- Chłopak z zanikiem mięśni nie zdał matury, zabrakło mu trzech punktów z matematyki. Komisja twierdzi, że „zrobiono wszystko w tej sprawie, a IPET się nie liczy”. Szkoła sugeruje, że matura nie jest mu potrzebna i może wybrać inną ścieżkę edukacyjną.
- Jedną z najczęstszych form przemocy wobec dzieci i młodzieży w spektrum autyzmu w szkole jest wykluczenie. Przemoc ma wiele twarzy i jest obecna w życiu osób w spektrum autyzmu od najmłodszych lat. Dotyka ich także wtedy, gdy stają się dorośli i wypadają z systemu wsparcia bądź zderzają z barierami w pracy.
Zespół Praw Osób LGBT+, 15 lutego
https://naszrzecznik.pl/spotkanie-zespolu-praw-osob-lgbtq-15-lutego-2023/
Wypracowanie apelu do Rzecznika w sprawie Samorządowych Kart Praw Rodzin to nasze pilne zadanie. SKPR-y są równie, a być może bardziej niebezpieczne niż uchwały „anty-LGBT”, ponieważ mają tę samą dyskryminująca treść, choć podaną w bardziej miękkiej formie. W kontekście rozdziału środków unijnych nie może dochodzić do łamania praw podstawowych, a SKPR-y tym właśnie są.
Zespół Praw Uchodźców/czyń, 16 lutego
https://naszrzecznik.pl/zespol-praw-uchodzcow-czyn-16-lutego-2023/
24 stycznia RPO entuzjastycznie odniósł się do koncepcji asystenta/ki rodziny uchodźczej ds. adaptacji i społecznego włączenia. Taka osoba pomagałaby rozwiązywać problemy codziennego życia rodziny uchodźczej i ułatwiała adaptację do polskich warunków.
Społecznicy/czki wspierający osoby w kryzysie uchodźczym, organizacje i infolinie pomocowe potrzebują wspólnej platformy, na której można byłoby znaleźć odpowiedzi na najczęstsze pytania i opisane ścieżki postępowania w konkretnych, często występujących przypadkach.
Zespół Praw Osób z Niepełnosprawnościami, 22 lutego
Tworzony przez koalicję organizacji pomocniczych portal skierowany do osób z niepełnosprawnościami, ich opiekunów/ek, to odpowiedź na systemowe problemy noszące znamiona dyskryminacji.
Aby odwrócić uwagę od łamania w szkołach praw uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i od braku realizacji zaleceń z OKS, szkoły często wnioskują o wgląd w sytuację rodziny. Czasem mają podstawy, ale jest to też sposób na pozbycie się „uciążliwych”, egzekwujących swoje prawa rodziców.
Spotkanie Zespołu Praw Osób z Niepełnosprawnościami, 22 lutego 2023